Gospodarka
Wraz ze zbliżającą się zimą w Polsce nasila się ubóstwo energetyczne – EURACTIV.com
Według nowego raportu, rządowa strategia renowacji starzejących się zasobów mieszkaniowych w Polsce pozostaje mrzonką, nawet jeśli do 2050 r. kraj mógłby zaoszczędzić do 17 miliardów euro dzięki odpowiedniemu planowi renowacji.
Dwadzieścia jeden procent gospodarstw domowych w Polsce boryka się z ubóstwem energetycznym, a dwie trzecie budynków w kraju jest stare i nieodpowiednio ocieplone, wynika z polskiej edycji Barometru zdrowych domów Velux, opublikowanej we wtorek (11 października).
Według raportu, około 9,4 miliona Polaków żyje obecnie w niezdrowych warunkach mieszkaniowych – z niedostatecznym ogrzewaniem, zanieczyszczeniem powietrza w pomieszczeniach i pleśnią, które razem tworzą środowisko sprzyjające problemom zdrowotnym, takim jak astma.
„Kryzys na rynku energii, w tym rachunki za ogrzewanie, pokazują, jak duże wyzwanie dla Polski stanowi” – mówi Katarzyna Przybylska, specjalista ds. ubóstwa energetycznego w Fundacji Habitat for Humanity Poland.
Przybylska definiuje ubóstwo energetyczne jako zjawisko polegające na tym, że gospodarstwa domowego nie można ogrzać zimą, a latem schłodzić, aby utrzymać odpowiednią do życia temperaturę.
Jej zdaniem ubóstwo paliwowe w Polsce prawdopodobnie wzrośnie z powodu trwającego kryzysu gazowego spowodowanego wojną Rosji na Ukrainie.
„Dotarliśmy do punktu, w którym nie można już uniknąć tego problemu. Ważne jest, aby podjąć kroki w celu zmniejszenia i wyeliminowania tego problemu” – powiedziała.
Ubóstwo energetyczne jest silnie skorelowane z ubóstwem ekonomicznym. W Polsce statystycznie częściej występuje na terenach wiejskich, choć problem dotyczy również dużych miast.
„Z tym problemem boryka się również około 10% osób mieszkających w największych miastach powyżej 500 tys. mieszkańców” – powiedziała Przybylska.
„To dlatego, że część budynków, w których mieszkają, nie jest podłączona do sieci ciepłowniczej, a część jest w bardzo złym stanie technicznym. W takich sytuacjach ciepło ucieka przez nieszczelne okna i nieocieplone ściany, a wtedy trzeba jeszcze bardziej podkręcić ogrzewanie – tłumaczy.
efektywności energetycznej
Częstym rozwiązaniem tego problemu jest zwiększenie efektywności energetycznej i izolacji budynku.
Europejski sektor budowlany odpowiada obecnie za 40% zużycia energii i 36% emisji CO2. W Polsce 65% budynków ma ponad 30 lat, a wiele z nich powstało w czasach komunizmu, kiedy standardy budowlane były niskie.
Aby poprawić efektywność energetyczną, w lutym 2022 r. rząd przyjął „długoterminową strategię renowacji budynków”, która jest powiązana z krajowym planem naprawy (KPR) przyjętym w następstwie kryzysu COVID-19.
Polska strategia zakłada termomodernizację ok. 3,8% budynków rocznie – czyli ok. 236 tys. rocznie w obecnej dekadzie.
Dla Polski korzyści z renowacji zasobów budowlanych są potencjalnie ogromne. Według Barometru Zdrowych Domów, korzyści ekonomiczne dla Polski związane są głównie ze zmniejszeniem ubóstwa energetycznego.
Ale skumulowane korzyści wykraczają poza to i mają pozytywny wpływ na zdrowie, ponieważ mniej problemów wiąże się ze słabą jakością powietrza w pomieszczeniach, powodującą wilgoć i pleśń na ścianach, brak naturalnego światła, nadmierny hałas czy nieodpowiednią wentylację.
Według raportu skumulowane korzyści dla Polski do 2050 roku wyniosą 17 mld euro.
Jednak podczas inauguracji Barometru w Warszawie eksperci mieli wątpliwości, czy uda się osiągnąć ambitne cele rządu w zakresie termorehabilitacji. Obawy związane z funduszami unijnymi w ramach polskiego KPR, które są obecnie zamrożone ze względu na obawy dotyczące praworządności europejskiej w Polsce.
Jacek Siwiński, prezes Velux Poland, powiedział, że dzisiejsze przepisy budowlane „ledwo regulują standardy jakości powietrza w pomieszczeniach, mimo że mają ogromny wpływ na nasze zdrowie”.
Jednakże, chociaż istnieje silny związek między warunkami mieszkaniowymi a zdrowiem, świadomość społeczna tego problemu jest nadal niska. „Osiem na dziesięć osób nie wie, że powietrze w pomieszczeniach może być pięć razy bardziej zanieczyszczone niż powietrze na zewnątrz” – zaznaczył Siwiński.
Ostatecznie zagrożona jest spójność społeczna kraju, ostrzegł Siwiński, dodając: „Mamy do czynienia ze wzrostem nierówności społecznych” w związku z skumulowanym kryzysem wywołanym pandemią COVID-19 i kryzysem gazowym.
Zgodził się z tym Remigiusz Nowakowski z DISE Energy, podkreślając, że „najtańsza energia to ta, której nie zużywamy”.
Kto płaci?
Mimo to w ogólnopolskiej debacie publicznej pojawiają się głosy wzywające Polskę do odroczenia transformacji energetycznej i programu Czyste Powietrze w obliczu wysokich cen energii.
Latem premier Mateusz Morawiecki wezwał Komisję Europejską do czasowego zawieszenia unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (ETS) w celu ustabilizowania cen energii elektrycznej, co Komisja Europejska natychmiast odrzuciła.
„Wzrost cen [on the ETS] wymknął się spod kontroli i wyczerpuje budżety obywateli UE” – napisał Morawiecki w opinii dla EURACTIV, wzywając do jakiejś formy regulacji cen na unijnym rynku emisji.
Polska apeluje również o otrzymanie części środków z unijnego funduszu naprawczego o wartości 800 miliardów euro po kryzysie COVID-19, który jest obecnie zamrożony z powodu obaw o praworządność w kraju.
Ale eksperci twierdzą, że finanse to nie wszystko.
– Potrzebuje wsparcia organizacyjnego, nie tylko finansowego – mówi Katarzyna Przybylska. A największe wyzwanie jest na wsi – 90% budynków w Polsce to domy jednorodzinne, w których mieszka połowa ludności.
Istotną rolę odgrywają również definicje ubóstwa energetycznego. W Europie Wielka Brytania jest jednym z nielicznych krajów, które określiły granicę ubóstwa energetycznego – wskazuje Remigiusz Nowakowski.
Gdy koszty energii w koszyku gospodarstwa domowego przekraczają 10%, oznacza to przekroczenie granicy „ubóstwa energetycznego”, co skutkuje uprawnieniem do pomocy społecznej.
„To nie jest tylko polski problem” – powiedział Nowakowski, wskazując, że potrzebne są dalsze badania nad ubóstwem energetycznym na poziomie UE.
Kolejnym wyzwaniem jest zidentyfikowanie gospodarstw domowych najbardziej potrzebujących pomocy. Łącznie w Polsce jest ponad 14 mln budynków, z czego 5,5 mln to domy jednorodzinne, pół miliona to domy wielorodzinne, a kolejne pół miliona to budynki użyteczności publicznej, w tym szpitale i szkoły.
Justyna Glusman, urzędniczka Urzędu m.st. Warszawy, szacuje, że koszt „głębokiej termomodernizacji” samej Warszawy wyniósłby 20 miliardów euro w ciągu 10 lat.
Koszt remontu budynków użyteczności publicznej w Warszawie szacowany jest na 4 mld euro, a Warszawa jest w znacznie lepszej sytuacji pod względem ciepła niż inne, gdyż 80% mieszkańców obsługuje sieć ciepłownicza o długości 1800 km, największa w Europie .
Ale chociaż koszt termomodernizacji może wydawać się wysoki, wyeliminowanie ubóstwa energetycznego jest jeszcze wyższym priorytetem dla polskiego rządu.
Katarzyna Przybylska powiedziała, że aby to osiągnąć, trzeba rozwiązać trzy problemy społeczne: niskie dochody, wysokie ceny energii oraz zły stan zasobów mieszkaniowych.
„Tych problemów nie da się szybko rozwiązać” – ostrzegała Przybylska. „Musi istnieć kompleksowy system wsparcia organizacyjnego i finansowego, w tym rozwiązania dla różnych grup dochodowych. Samo wsparcie finansowe nie rozwiąże problemu – dodaje.
Piotr Maciej Kaczyński jest niezależnym pisarzem i trenerem w zakresie podejmowania decyzji w UE.
[Edited by Frédéric Simon/Alice Taylor]
„Piwny maniak. Odkrywca. Nieuleczalny rozwiązywacz problemów. Podróżujący ninja. Pionier zombie. Amatorski twórca. Oddany orędownik mediów społecznościowych.”
