Walka z wysokimi cenami energii i walka z ubóstwem energetycznym – spojrzenie z Polski – EURACTIV.pl

Obywatele w całej Europie stoją obecnie przed wyzwaniem gwałtownego wzrostu cen energii. W ubiegłym roku ceny węgla wzrosły niemal trzykrotnie, a ceny gazu ziemnego na rynkach europejskich wzrosły w tym okresie nawet dziesięciokrotnie.

Adam Guibourgé-Czetwertyński jest sekretarzem stanu w polskim Ministerstwie Klimatu i Środowiska.

Rosnące ceny energii prowadzą do wyższych kosztów dla konsumentów, czy to bezpośrednio w rachunkach za energię, czy też pośrednio – poprzez szybko rosnące ceny innych towarów i usług. Różne państwa członkowskie, w tym Polska, wprowadzają środki nadzwyczajne, aby odciążyć swoich obywateli i przedsiębiorców. Potrzebne są jednak pilne działania również na szczeblu UE. Po dyskusji na październikowej Radzie Europejskiej zadaniem Komisji jest analiza przyczyn skoków cen energii, w tym ewentualnych manipulacji na rynkach gazu i ETS.

Na unijnym rynku gazu sprawa jest dość jasna: dominujący dostawca nie reaguje na sygnały rynkowe i nadużywa swojej pozycji rynkowej. Aby zapewnić bezpieczeństwo dostaw oraz chronić swoich obywateli i przedsiębiorstwa, UE musi podjąć zdecydowane działania przeciwko tym praktykom, w szczególności poprzez działania w ramach unijnego prawa konkurencji. Równie ważna jest potrzeba pełnego egzekwowania dorobku prawnego UE w zakresie infrastruktury importowej.

Rosnące koszty certyfikatów ETS to kwestia, która często wydaje się być pomijana w Brukseli. Ma to kluczowe znaczenie dla Polski i innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej, ponieważ ma istotny wpływ nie tylko na ceny energii elektrycznej, ale także na ogrzewanie.

W Polsce z systemów ciepłowniczych korzysta ok. 5,8 mln gospodarstw domowych, czyli ok. 15 mln osób. Stanowi to około 40% wszystkich gospodarstw domowych w całym kraju. Sektor ciepłowniczy znajduje się ostatnio pod silną presją kosztową. Ponadto sektor ciepłowniczy jest szczególnie podatny na wzrost cen certyfikatów handlu uprawnieniami do emisji. Ponieważ węgiel jest ważnym źródłem energii w ciepłownictwie, koszty uprawnień do emisji, podobnie jak ceny paliw, będą prowadzić bezpośrednio do wzrostu cen ciepła dla odbiorców.

Problem jest poważny, zwłaszcza dla najbardziej narażonych gospodarstw domowych w krajach takich jak Polska, gdzie zimy są zazwyczaj długie i mroźne. Ten aspekt społeczny jest jednym z powodów, dla których potrzebujemy skutecznych zabezpieczeń przed spekulacją i nadmiernym wzrostem cen certyfikatów ETS. Rolą ETS jest promowanie opłacalnych redukcji emisji, a nie w międzyczasie doprowadzanie przedsiębiorstw do bankructwa lub ubóstwa obywateli.

Polski system energetyczny przechodzi głębokie zmiany. Masowo inwestujemy w efektywność energetyczną i odnawialne źródła energii. Ale wiatr i słońce zależą od warunków pogodowych i dlatego potrzebują wsparcia. Rozwiązania w zakresie magazynowania energii mogą pomóc w integracji odnawialnych źródeł energii, ale wysoki koszt baterii i ograniczona dostępność krytycznych minerałów stanowią główne przeszkody w ich rozwoju.

W tych państwach członkowskich, które nadal są uzależnione od większości emitujących paliw, takich jak węgiel i ropa, gaz ziemny będzie optymalnym rozwiązaniem przejściowym na nadchodzące lata. Umożliwia szybką redukcję emisji CO2, eliminuje zanieczyszczenie powietrza i pomaga stabilizować sieci energetyczne, co umożliwia rosnący udział energii odnawialnej. W przypadku wielkoskalowego ciepłownictwa, przejście z węgla na gaz jest obecnie jedynym realnym sposobem na ograniczenie emisji i jednoczesne utrzymanie ciepła w mieszkaniach.

Potrzebujemy pozytywnego klimatu inwestycyjnego dla wszystkich technologii niskoemisyjnych i przejściowych. Dlatego tak ważne jest, aby Komisja w trybie pilnym przyjęła uzupełniający akt delegowany umożliwiający włączenie energii jądrowej i gazu do taksonomii UE.

COP26 w Glasgow wysyła jasny sygnał: należy znacznie zmniejszyć globalną lukę emisyjną. Pakiet „Dopasuj się do 55”, przedstawiony przez Komisję latem ubiegłego roku i obecnie omawiany w Radzie i Parlamencie, będzie miał kluczowe znaczenie dla redukcji emisji w UE. Musimy jednak dokładnie przyjrzeć się każdemu środkowi we wniosku Fit for 55 i zadać sobie kilka prostych, ale ważnych pytań. Czy jest prawdopodobne, że ubóstwo energetyczne ulegnie pogorszeniu? Czy może to być nadmiernym obciążeniem dla naszych przedsiębiorstw lub obywateli? Czy to naprawdę pomoże obniżyć emisje i dokonać udanej i sprawiedliwej transformacji?

Jeśli ryzyko dla konsumentów jest wysokie, a potencjał redukcji emisji niski, być może powinniśmy poszukać alternatywnych rozwiązań. Czy zamiast rozszerzać ETS na przykład na budynki i transport, powinniśmy skoncentrować się na poprawie standardów ogólnounijnych? Być może państwa członkowskie powinny zachować elastyczność w zakresie opodatkowania energii, jeśli pozwoli im to obniżyć rachunki za energię i zapobiec dalszemu ubóstwu energetycznemu?

Nasza polityka klimatyczno-energetyczna musi być ambitna, ale także społecznie akceptowalna. Zbyt duża presja wywierana na gospodarstwa domowe i indywidualnych konsumentów może prowadzić do społecznego odrzucenia celów UE w zakresie klimatu i osłabić ogólne wysiłki związane z transformacją. W odpowiedzi na obecny kryzys cen energii Polska pracuje nad wprowadzeniem mechanizmu rekompensat dla zagrożonych gospodarstw domowych. Ale potrzebujemy także rozwiązań europejskich. Jeśli chcemy, aby polityka klimatyczna UE była naprawdę skuteczna, musimy zadbać o to, aby nikt nie został w tyle.