UE udziela reprymendy Polsce i Węgrom – DW – 09.07.2023

Przedstawiając 5 lipca swoje roczne sprawozdanie na temat praworządności, unijni komisarze Vera Jourova i Didier Reynders uważali, by nie wymieniać zbyt często nazwy Polski i Węgier. Jako urzędnicy odpowiedzialni za ocenę wartości państw członkowskich, przejrzystości i sprawiedliwości, woleli mówić szeroko o tych, które budzą niepokój.

Obejmuje to również inne państwa opóźnione w reformach sądownictwa, takie jak Hiszpania. Niemcy były również krytykowane za stosunkowo niskie wynagrodzenia sędziów. Natomiast Luksemburg, Austria i Chorwacja okazały się pozytywnymi przykładami wdrożenia Komisja Europejska Zalecenia dotyczące poprawy niezależności ich sędziów.

Jakby chcąc pozbawić węgierskich czy polskich przywódców jakiegokolwiek powodu do narzekania na niesprawiedliwe traktowanie przez Brukselę, Reynders podkreślił, że wszystkie 27 państw członkowskich Unii Europejskiej zostanie sprawdzonych według tych samych kryteriów. Przeciwko obu krajom toczy się obecnie postępowanie na podstawie art. 7 traktatów europejskich o naruszenie praworządności, które teoretycznie mogłoby doprowadzić do zawieszenia ich członkostwa w UE.

Problematyczna Polska

Od 2020 r. co roku Komisja Europejska przedstawia swój raport o stanie praworządności w państwach członkowskich. I nawet po przeczytaniu czwartego raportu pozostaje to jasne Polska jest najbardziej opornym przypadkiem, tuż za nim Węgry.

W czerwcu Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS), najwyższy sąd UE, orzekł, że reforma sądownictwa w Polsce z 2019 r. była niezgodna z prawem i powinna zostać uchylona. Nie zastosowano się do zalecenia oddzielenia urzędu Prokuratora Generalnego od urzędu Ministra Sprawiedliwości. Sędziowie, którzy zostali niesłusznie odwołani, również nie zostali przywróceni na swoje stanowiska. „Utrzymują się poważne obawy co do niezależności polskiego sądownictwa” – czytamy w raporcie.

Sąd Najwyższy w Polsce nie w pełni uznaje wyroki Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, chociaż byłby do tego zobowiązany na mocy traktatów UE. Polskim sędziom powołującym się na prawo UE grozi postępowanie dyscyplinarne, co Komisja również uznaje za ewidentne naruszenie. W związku z tym wszczęła serię spraw przeciwko Polsce, która od 2021 roku zapłaciła już 360 mln euro (395 mln dolarów) grzywien za nieprzestrzeganie orzeczeń ETS. Wstrzymywane są też niektóre środki należne Polsce z budżetu UE.

populistyczna postawa

Mimo to urzędnicy unijni nie oczekują, że Polska się dostosuje, ponieważ prawicowy, populistyczny rząd Prawa i Sprawiedliwości (PiS) prowadzi kampanię przed wrześniowymi wyborami powszechnymi. Przedstawia Brukselę jako wroga, któremu nie wolno iść na żadne ustępstwa. Polski minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro powiedział w czerwcu, że ETS nabywa uprawnienia, których nawet nie miał. „Werdyktu nie napisali sędziowie, tylko politycy” – powiedział Ziobro, lider skrajnie prawicowej partii Suwerenna Polska.

Urzędnicy Komisji prawdopodobnie liczą na zmianę rządu w Warszawie, co byłoby jedynym sposobem na poczynienie poważnych postępów.

Raport o praworządności krytykuje również nową ustawę w Polsce, która pozwala komisji administracyjnej na wykluczanie niepożądanych polityków z wybieralnych urzędów. Komisja wszczęła postępowanie przeciwko tej ustawie w czerwcu w związku z obawami, że może to zrobić Uciszyć Donalda Tuska, lidera opozycji Chrześcijańsko-Demokratycznej Platformy Obywatelskiej, w obecnej kampanii wyborczej. Minister ds. Europy Szymon Szynkowski vel Sek zaprzeczył tym zarzutom.

Raport o praworządności zadaje polskiemu rządowi zasadniczo to samo zadanie domowe, co w zeszłym roku. Oprócz sądownictwa dotknięty został również sektor mediów, z nieprzejrzystymi licencjami dla firm medialnych i publicznym systemem nadawczym nadmiernie zależnym od rządu.

Konsekwencje finansowe jego niechęci do współpracy sprawiają, że Warszawa nie robi na razie wrażenia. Komisja Europejska nadal wstrzymuje płatności ze swojego planu odbudowy kraju po pandemii w wysokości 35 miliardów euro. Środki zostaną wypłacone dopiero po spełnieniu szeregu warunków, w tym przywrócenia niezawisłości sądownictwa.

Ulepszenia z Węgier

Nieco mniej problematyczne jest to, że węgierski parlament przyjął ustawę, która ma dostosować sądownictwo do standardów europejskich. „Nowy regulamin Sądu Najwyższego przyczyni się do przejrzystości jego funkcjonowania i ograniczy możliwość politycznej ingerencji” – czytamy w raporcie komisji na temat kraju. Jednak sytuacja wygląda ponuro, jeśli chodzi o walkę z korupcją i niezależnością mediów.

Komisja wezwała również do kompleksowego ścigania, prowadzenia dochodzeń i potępiania poważnych przypadków korupcji. Dopóki prominentni przywódcy polityczni pozostaną bezkarni, unijne sankcje wobec Węgier będą obowiązywać. Z powodu szerzącej się korupcji kraj otrzymuje obecnie tylko około 55% przyznanych środków z budżetu UE. Wstrzymywane są też pieniądze z funduszu odbudowy po pandemii. To około 12 miliardów euro, których brakuje Węgrom.

węgierski premier Wiktora Orbana blokuje decyzje UE w innych obszarach, aby wywrzeć presję. Za zamkniętymi drzwiami w Komisji Europejskiej mówi się o „próbie szantażu”.

Ten artykuł pierwotnie ukazał się w języku niemieckim.