Sąd Najwyższy Unii Europejskiej orzekł w środę, że UE może odmówić finansowania państwom członkowskim, które nie przestrzegają praworządności, dając blokowi potężne narzędzie do egzekwowania swoich demokratycznych wartości.
„Unia Europejska musi być w stanie bronić tych wartości w granicach swoich uprawnień” – stwierdził w orzeczeniu Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Od orzeczenia sądu luksemburskiego nie przysługuje odwołanie.
„Dzisiejsze werdykty potwierdzają, że jesteśmy na dobrej drodze” – powiedziała przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen, kiedy ogłosiła, jak blok będzie postępować w nadchodzących tygodniach.
Komisja Europejska uchwaliła 14 miesięcy temu przepis, który pozwala jej wstrzymywać fundusze od państw członkowskich, które odbiegają od europejskich standardów prawnych. Czekał na decyzję sądu, aby iść naprzód.
Węgry i Polska, najbardziej prawdopodobne cele tej reguły, zakwestionowały prawo UE do wydawania takich wyroków, uznając je za bezprawne i nadmierną władzę. Oba kraje są ostro krytykowane przez członków UE za ich politykę tłumienia praw mediów i praw osób LGBTQ oraz ograniczania niezależności sądownictwa.
„Wyrok jest kolejną presją na nasz kraj, ponieważ latem przyjęliśmy ustawę o ochronie dzieci” – powiedziała węgierska minister sprawiedliwości Judit Varga, odnosząc się do przepisów zakazujących nieletnim otrzymywania treści medialnych przedstawiających homoseksualizm lub zmianę płci.
„Musimy bronić się przed atakiem na naszą suwerenność” – powiedział polski wiceminister sprawiedliwości Sebastian Kaleta. „Polska musi bronić swojej demokracji przed szantażem mającym na celu pozbawienie nas prawa do samodzielnego decydowania”.
Te dwa kraje są najbardziej bezpośrednio dotknięte tym nowym rozporządzeniem. Węgry i Polska, które od wejścia do bloku w 2004 roku były głównymi odbiorcami unijnych pieniędzy, otrzymały miliardowe wsparcie na odbudowę swoich gospodarek.
Sąd przekonywał, że członkowie demokratycznego odstępstwa w państwie mają wpływ zarówno na budżet, jak i sprawy polityczne 27-członkowego związku.
Kryteria przyjęcia do UE wymagają, aby kraj kandydujący przestrzegał zasad demokracji i praworządności. W swoim orzeczeniu sąd stwierdził, że państwo nie może zrezygnować z tych standardów po uzyskaniu członkostwa.
„Po pierwsze, Trybunał precyzuje, że przestrzeganie tych wartości nie może sprowadzać się do zobowiązania, które kraj kandydujący musi spełnić, aby przystąpić do Unii Europejskiej, a którego może zlekceważyć po przystąpieniu” – stwierdził.
Według agencji Reuters Węgry i Polska zagroziły wstrzymaniem decyzji UE, które wymagają jednomyślności w kwestiach takich jak polityka zagraniczna, klimat i energia w zamian za środki odwetowe.
