Tworzenie banków nasienia ryb poprawia reprodukcję – twierdzi badacz

„Świadomość potrzeby tworzenia banków nasienia ryb stale rośnie. Zeszłoroczna katastrofa ekologiczna na Odrze w Polsce uświadomiła nam, jak ważne jest posiadanie wsparcia, aby w takich sytuacjach móc sprawnie i skutecznie rozpocząć proces reprodukcji rodzimych populacji ryb” – mówi dr Sylwia Judycka z Zakładu Gamet i Biologii Zarodka w Instytucie Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN.

Oprócz ochrony zagrożonych gatunków lub całych populacji ryb, banki nasienia umożliwiają także zabezpieczenie stabilności linii hodowlanych w wylęgarniach ryb. W ramach projektu Narodowego Centrum Badań i Rozwoju dr Judycka pracowała nad utworzeniem banku nasienia ryb dla największej tego typu placówki w Polsce, zlokalizowanej w Dąbiu (Wylęgarnia Ryb Dąbie).

„Posiadanie zamrożonego nasienia znacznie poprawia reprodukcję w kilku sytuacjach, np. gdy dojrzałość płciowa samic i samców z różnych powodów nie następuje w tym samym czasie lub gdy w danym roku w gospodarstwie hodowlanym nie ma dojrzałych płciowo samców, co powoduje, że nie ma możliwości pozyskania świeżego nasienia do tarła – mówi Judycka.

Wspieranie efektywności rozrodu to nie jedyny powód posiadania banku nasienia ryb. „Katastrofy mogą wystąpić także w gospodarstwach rolnych, gdy w wodzie wykryty zostanie wirus niebezpieczny dla ryb. W takich sytuacjach niestety cały inwentarz hodowlany musi zostać wyrzucony. Odbudowa go naturalnymi środkami może zająć lata; w przypadku mrożonego nasienia z wartościowych szczepów proces będzie znacznie szybszy” – mówi Judycka.

Według badacza obecnie główną przeszkodą w posiadaniu banku nasienia ryb jest bariera finansowa: koszt utworzenia i utrzymania tego banku.

Nasienie ryb jest poddawane kriokonserwacji (przechowywane w bardzo niskiej temperaturze -196°C) przed złożeniem do banku. „Wypełniliśmy nasieniem cienkie, kilkucentymetrowe słomki; są zamrażane w specjalnych konstrukcjach w parach ciekłego azotu, a następnie przenoszone do pojemników z ciekłym azotem. Każda słomka do próbki zamrożonego nasienia jest dokładnie oznaczona, co pozwala na prawidłową identyfikację zamrożonych próbek nasienia i zawiera określoną liczbę plemników na mililitr.

«Okres przydatności nasienia zamrożonego i przechowywanego w ten sposób szacuje się na tysiące lat. Do tej pory badaliśmy nasienie, które zostało rozmrożone po kilku latach i nadal było wysokiej jakości”.

Zainteresowania badawcze dr Judyckiej obejmują badania nasienia ryb – jego jakości oraz poznanie mechanizmów odpowiedzialnych za takie procesy jak dojrzewanie plemników u neosamców pstrąga tęczowego (neomary to ryby z odwróconą płcią). Główną metodą stosowaną w jego badaniach jest wspomniana wcześniej kriokonserwacja.

Ostatnie publikacje naukowe dr Judyckiej obejmują opracowanie wytycznych mających na celu usprawnienie procesu kriokonserwacji i oceny jakości nasienia łososiowatych z odwróconą płcią.

We wrześniu badaczka rozpoczyna trzymiesięczny staż badawczy we Francji (w Laboratorium Fizjologii i Genomiki Ryb INRAE ​​w Rennes), aby poznać technikę badawczą zwaną edycją genów i móc ją później zastosować w swoich przyszłych badaniach.

Za swoje osiągnięcia naukowe dr Judycka została wyróżniona stypendium „L’Oréal-UNESCO For Women in Science” (2022). (PAPKA)

PAP – Nauka w Polsce, Agnieszka Libudzka

ali/zan/kap/

tr. RL