Tatr nie wypełniają już jodły – w ich miejsce wyrastają nowe, różnorodne lasy

„W przypadku ekosystemów leśnych zjawiska takie jak huragany, plagi chrząszczy czy pożary mają dwie strony. Z jednej strony powodują zniszczenie, z drugiej zaś stwarzają szansę na rozwój nowego pokolenia, które bez takiego +resetu+ nie miałoby szans na rozwój. Tak właśnie dzieje się w tatrzańskich lasach” – powiedział PAP – Nauka w Polsce, kierownik Katedry Różnorodności Biologicznej Leśnej Akademii Rolniczej w Krakowie.

W ubiegłym stuleciu polskie parki narodowe zostały w dużej mierze przekształcone przez człowieka. Podobnie było w Tatrach, gdzie posadzono świerki, które dominowały w krajobrazie. Z biegiem czasu podejmowano próby zwiększenia udziału innych gatunków, jednak postęp był znikomy. Zmiana nastąpiła dopiero po katastrofach naturalnych, które w ciągu ostatnich dwóch dekad nawiedziły Tatry (wiatry górskie i epidemia kornika drukarza).

„Teraz trwa szybki proces odbudowy. Tatrzańskie lasy zmieniają się na naszych oczach. Nowy las jest zupełnie inny: w miejscu świerkowego lasu rośnie różnorodny, mieszany las, pełen jarzębiny, jaworu, wierzby i buka – mówi profesor Szwagrzyk.

Regenerujący się las w Tatrach jest pozostawiony sam sobie, co oznacza, że ​​regeneruje się bez interwencji i kontroli człowieka. Jedną z „przeszkod” w tego typu naturalnym rozwoju lasów jest zgryzanie (i żerowanie) młodych pędów drzew przez zwierzęta, zwłaszcza jelenie szlachetne i sarenki.

Szwagrzyk wyjaśnił, że o ile w przypadku lasów gospodarczych grodzenie młodych drzew w celu ochrony ich przed zwierzętami jest uzasadnione, o tyle w lasach naturalnych – niekoniecznie. „Oczywiście rosnąca populacja jeleniowatych stwarza zagrożenie dla wzrostu małych drzewek, ale w Tatrach nie stanowi to problemu, ponieważ obszar dotknięty zakłóceniami jest na tyle duży, że zwierzęta nie są w stanie zjeść wszystkiego” – mówi badacz.

Wyjaśnienie tego wszystkiego – związków pomiędzy intensywnymi zakłóceniami (np. huraganami), procesem naturalnej regeneracji lasu i wypasem młodych drzew przez jelenie – jest celem zespołowego projektu profesora Szwagrzyka „Wpływ intensywnych zaburzeń na naturalną regenerację lasów las”, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki.

Badania prowadzone są na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego i Roztoczańskiego Parku Narodowego. Na Roztoczu zaburzenia naturalne są w ostatnim czasie niewielkie i rozproszone, a młode pokolenie drzew jest niezbyt liczne i na ogół ogrodzone, podobnie jak w lasach gospodarczych. „Lokujemy i mierzymy młode pędy, tempo ich wzrostu, intensywność naporu zgryzania, natężenie światła przy ziemi i inne. Kolejnym krokiem jest analiza ilościowa – ile jest tam młodych drzew różnych gatunków i jak duże są to.” masa pędów dostępnych dla jeleni na badanym terenie” – mówi Szwagrzyk.

„Nasze wstępne wyniki wskazują, że gatunki powszechnie uważane za wrażliwe na presję roślinożerców, takie jak jawor czy jarzębina, w warunkach naturalnych zaburzeń szybko osiągają wysokość chroniącą je przed wypasem. Dzięki dużej dostępności światła na dużych obszarach skutecznie konkurują z gatunkami cieniotrwałymi i stanowią znaczną część młodego pokolenia drzew. W rezultacie powstające młode lasy charakteryzują się większą różnorodnością gatunkową niż drzewostany starsze. Wyniki naszych badań mogą zatem stanowić argument za powstrzymaniem się od ingerencji w naturalne procesy odnowienia lasu po zakłóceniach” – dodaje profesor Szwagrzyk.

Według badacza lasy naturalne stanowią 1 proc. ogółu lasów w Polsce; są to praktycznie tylko parki narodowe i rezerwaty. „Widzimy jednak tendencję do pozostawiania niektórych zarządzanych obszarów leśnych procesom naturalnym” – mówi. „Wskazuje na to także Unia Europejska na przykład w swojej strategii różnorodności biologicznej”.

PAP – Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik

akp/ zan/ kap/

tr. RL