Stulecie w kosmosie Stanisława Lema

Jednak Lem nie był pesymistą – stwierdziła Gajewska: On po prostu znał historię.

„Wskazał na niebezpieczeństwa związane z technologią, która wpływa na nasze życie i przekształca relacje społeczne” – powiedziała. „Ale za tymi pesymistycznymi poglądami kryje się przekonanie, że jeśli zrozumiemy skalę niebezpieczeństwa, być może uda nam się mu zaradzić”.

Tomasz Lem, syn pisarza i spadkobierca majątku Lemów, w przesłanym e-mailem oświadczeniu poinformował, że jego ojciec przez całe życie przechodził od optymizmu do zwątpienia w przyszłość. „Wygląda na to, że chronologicznie rzecz biorąc, było co najmniej trzech Lemów” – stwierdził. „Bardzo młodzi pisali fantastykę naukową, a nawet popularną, w średnim wieku pisali fikcję o nauce (ku ich przerażeniu, znaną również jako „SF”), podczas gdy dorośli porzucali fikcję i zajęli się esejami filozoficznymi”.

Żyjąc po wojnie w komunistycznej Polsce, Lem doświadczył cenzury i prawdopodobnie cenzurował się, aby przetrwać jako pisarz. Odnosząc się do niechęci ojca do rozmawiania o swojej przeszłości, syn powiedział: „Te doświadczenia były traumatyczne, a «Polska Rzeczpospolita Ludowa», w której Lem spędził większość życia, nie była krajem wolnym i demokratycznym, ale sowieckim państwem satelickim, które od doświadczonych epizodów antysemickich, „napędzanych od góry do dołu””.

Kariera Lema nabrała rozpędu w połowie lat pięćdziesiątych, kiedy „destalinizacja” Związku Radzieckiego przyczyniła się do poprawy wolności słowa także w jego krajach satelickich. Stopniowo pisanie esejów i beletrystyki stało się dla Lema bezpieczne, uzyskał dostęp do literatury i badań naukowych z zagranicy.

Maciej Zarich, redaktor Wydawnictwa Literackiego, powiedział, że po śmierci autora odwiedził domową bibliotekę Lema. „To było niewiarygodne widzieć wszystkie książki, które przeczytał, stare czasopisma z Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych: The Lancet, New Scientist” – powiedział Zarych.