„Strefa zainteresowania” to odważna, mrożąca krew w żyłach wizja Holokaustu

Brytyjski pisarz i reżyser Jonathana Glazera rozpoczyna swój nowy film, Strefa zainteresowaniaz wyjącą pustką. Mika LeviPorywająca, jęcząca ścieżka dźwiękowa trwa znacznie dłużej na czarnym ekranie, niż jest to wygodne. Czujemy się, jakbyśmy gdzieś schodzili, być może do piekła.

Pod wieloma względami jesteśmy. Akcja filmu, który jest luźno oparty na powieści Martina Amisa i miał swoją premierę na Festiwalu Filmowym w Cannes, rozgrywa się w Auschwitz. Albo na dworze, w domu najdłużej pełniącego służbę komendanta obozu Rudolfa Hössa iw okolicy. Ciemność początku filmu nagle ustępuje miejsca jasności i kolorowi: rodzinny piknik nad leniwą rzeką. Następnie jedziemy do domu, w którym żona Hössa, Hedwiga, zapalona ogrodniczka, nadzorowała sadzenie pięknych kwiatów i warzyw. Żyjąc marzeniem o imperium, Hössowie i ich piątka szczęśliwych dzieci rozszerzyli swoją ekspansję na wschód do Polski i cieszą się idyllicznym dostatkiem.

Rudolf nadzoruje także zagładę milionów Żydów tuż za murami ogrodu. Film zapuszcza się do obozu tylko na krótkie ujęcie. W przeciwnym razie dostajemy tylko ślady przerażenia: szczekanie psów stróżujących, okazjonalne strzały, ryk komina majaczącego w oddali, ogień, dym i popiół podczas palenia ciał zamordowanych więźniów. Pierwszy plan jest słoneczny i domowy, rodzinny pies radośnie goni Hössów, gdy świętują urodziny Rudolfa, przyjmuje matkę Hedwigi z przeważnie przyjemną wizytą i bawi się z inną nazistowską rodziną na basenie. Pracownicy więzienni odgarniają prochy, podczas gdy polskie pokojówki krzątają się po domu z zaniepokojoną sztywnością.

Glazer oczywiście zgadza się z obserwacją banalności zła Hannah Arendt, terminem, który ukuła w swoim opisie procesu wysokiego rangą nazisty Adolfa Eichmanna. Pomysł Arendt był wielokrotnie eksplorowany w sztuce na przestrzeni lat, ale mrożąca krew w żyłach manifestacja Glazera jest chyba szczególnie uderzająca. Reżyser, którego ostatni film powstał w 2013 roku pod skórąJest popularny ze względu na swoją formalną śmiałość. W obszar zainteresowania, pod tym względem faktycznie spełnia pokładane w nim nadzieje. Glazer od czasu do czasu włącza ekran w trybie monochromatycznym, podczas gdy inna kompozycja Leviego trzeszczy i krzyczy; kręci dwie sceny w upiornym czarno-białym trybie nocnym; iw zapierającej dech w piersiach sekwencji przenosi się w przyszłość, aby pokazać zupełnie inny rodzaj banału.

Ale być może jego najbardziej nerwową decyzją jest zagranie dużej części filmu prosto, cicho sfilmowanego i pełnego drobnych trosk o szczęśliwe życie rodzinne. Prawdopodobnie można argumentować, że Glazer wcześnie dociera do celu, a następnie uderza w tę samą nutę w kółko. Moim zdaniem jest jednak coś kluczowego w długim zanurzeniu; Co najważniejsze, bycie tak całkowicie pochłoniętym codziennym życiem masowego mordercy i jego gadającej rodziny oznacza pamiętanie, że nie wszyscy aktorzy w Ostatecznym rozwiązaniu byli szalonymi maniakami, jak ich przywódca. Panuje tu rozum, przynajmniej na pozór, co okazuje się o wiele bardziej wstrząsające niż bardziej elokwentna, performatywna nikczemność.

Rudolf jest grany przez Christiana Friedla jako kochający mąż i ojciec, może trochę pracoholizm, ale ostatecznie oddany swoim bliskim. Sandra HuellerBardziej energiczną i otwartą partnerką jest Hedwiga, ale tak naprawdę tylko w sprawach osobistych, takich jak wakacje we Włoszech czy zbliżający się transfer Rudolfa z Auschwitz. Raz czy dwa jednak jesteśmy świadkami wrodzonego okrucieństwa: Jadwiga beztrosko grozi pokojówce, Rudolf żartuje z komór gazowych.

Jej ohydna obojętność jest widoczna wszędzie, z jakiegokolwiek powodu obszar zainteresowania znajduje swoją aktualność. Jak łatwo wydaje się tym „normalnym” ludziom podążać do końca za bigoteryjną i brutalną retoryką i po prostu akceptować i faworyzować wydarzenia za Murem jako urzeczywistnienie lepszego, bardziej produktywnego i czystszego narodu. Glazer nie jest typem, który rozpowszechnia tanie alegorie polityczne, ale znaczenie jego filmu jest oczywiste. Jak daleko jest wielu naszych rówieśników od Ogrodu Hössesa, skoro faszystowskie impulsy na całym świecie są coraz częściej propagowane i wspierane oraz ignorowane przez tych, którzy są nominalnie przeciwni?

Ten niepokój jest często odrzucany jako przesadne potępienie lub niepokojący trend, który jest odosobniony i ma niewielki wpływ na główny nurt. Jednak niektórzy ludzie na Węgrzech, w Turcji czy na Florydzie mogą myśleć inaczej. Strefa zainteresowania wydaje się być w intensywnym dialogu ze strachem, który postrzega go jako całkowicie uzasadniony; Film jest odświeżająco nowoczesną ewokacją historii, pozbawioną sentymentalizmu, ale krzyczącą ze złości i niepokoju, nastrajającą uszy na niski pomruk nadchodzącej powtórki.

To jak dotąd najpilniejszy i najbardziej aktualny film Glazera, a jednocześnie stylowy na swój charakterystyczny sposób. Może wydawać się trochę mdłe docenić techniczną przenikliwość filmu, gdy zawiera tak straszne insynuacje. Ale nie można odmówić umiejętności Glazerowi. obszar zainteresowania jest niesamowicie zainscenizowanym cudem, porywającym i przerażającym, i strasznie potrzebnym w swoim czasie.