Spada liczba publikacji naukowych w Polsce, ale ich jakość rośnie – wynika z raportu

W lutym Centrum Przetwarzania Informacji opublikowało raport „Nauka w Polsce 2022”. Raport powstał na podstawie okresowego monitoringu stanu nauki w Polsce, prowadzonego na zlecenie Ministerstwa Edukacji i Nauki. Część dokumentu poświęcona jest efektom działalności naukowej, w tym informacjom o publikacjach naukowych i patentach.

Przykładowo, według Polskiej Bibliografii Naukowej w latach 2017-2021 opublikowano około 619 tys. publikacji naukowych, z czego większość (67 proc.) to artykuły, 29 proc. to rozdziały monograficzne, a pozostałe 4 proc. to monografie naukowe.

W analizowanym okresie spadła liczba publikacji naukowych. W 2021 roku opublikowano prawie 104 tys. artykułów, o 27% mniej niż w 2017 roku.

PAP zapytała współautorkę raportu „Nauka w Polsce 2022”, Agatę Roguz, analityk Centrum Przetwarzania Informacji, dlaczego spada liczba publikacji naukowych i czy wzrasta ich jakość.

Powiedziała: „Pamiętajcie, że publikacje zawarte w Polskiej Bibliografii Naukowej są publikacjami zgłaszanymi prywatnie na potrzeby procesu oceny. Jeżeli kryterium jakości publikacji stanowi wykaz czasopism naukowych i materiałów recenzowanych z konferencji międzynarodowych oraz publikacje monografii naukowych (wydawane na potrzeby oceny uczelni i instytutów przez Ministerstwo Edukacji i Nauki – PAP), można przyjąć, że jakość publikacji publikacji naukowych rośnie.”

Dodała: „W latach 2019-2021 wzrosła zarówno liczba, jak i odsetek artykułów opublikowanych w czasopismach najwyżej punktowanych i najbardziej prestiżowych (200 punktów). W całym zbiorze artykułów z 2021 r. zgłoszono prawie 2,5 razy więcej artykułów tego typu niż w 2019 r., a ich udział w całym zbiorze artykułów wzrósł o 13 punktów procentowych.”

Jak wynika z raportu, w latach 2019-2021 w najbardziej prestiżowych czasopismach naukowych, które uzyskały 200 punktów (wg listy ministerialnej), opublikowano zaledwie 3 proc. artykułów naukowych.

Rogue stwierdził: „Obecny podział na progi punktacji został wprowadzony na potrzeby oceny polskich instytucji naukowych i obowiązuje dopiero od 2019 r. To zbyt krótki okres, aby jednoznacznie ocenić ten odsetek i tendencje publikacyjne. Wydaje się jednak, że polskie instytucje nie wykorzystują w pełni swojego potencjału naukowego, o czym świadczy stosunkowo odległa pozycja w klasyfikacji wpływu publikacji mierzonego znormalizowanym średnim poziomem cytowań.”

Publikacje w języku angielskim stanowiły połowę artykułów naukowych zgłoszonych w latach 2017–2021.

Roguz podkreślił, że w latach 2017-2021 zaledwie 33 proc. publikacji polskich naukowców opierało się na współpracy międzynarodowej, podczas gdy artykuły tego typu stanowiły ponad połowę publikacji z siedemnastu krajów Unii Europejskiej. „Artykuły powstałe we współautorstwie międzynarodowym miały większy wpływ, mierzony średnim poziomem cytowań” – stwierdziła.

W raporcie poruszono także kwestię patentów. Rogue kontynuował: „W 2021 roku nastąpił zauważalny wzrost liczby udzielonych patentów i spadek liczby zgłoszeń patentowych na wynalazki w porównaniu do lat poprzednich. W porównaniu do 2017 r. liczba patentów udzielonych w 2021 r. była o 16 proc. wyższa, a liczba wniosków niższa o 14 proc. W latach 2017-2021 udzielono prawie 3200 praw ochronnych na wzory użytkowe, najwięcej – 776 – w 2017 r., najniższe – 503 – w 2020 r. Liczba zgłoszeń wzorów użytkowych przez podmioty krajowe do Instytutu Patentów wyniosła w 2017 r. wyniosła 953, a w kolejnych latach spadła do poziomu 722 w 2021 r.”

Komentując te dane, Roguz podkreślił, że pod względem liczby patentów triady Polska zajmuje 12. miejsce wśród krajów Unii Europejskiej, co odpowiada pozycji naszego kraju pod względem wydatków na badania i rozwój. Patenty triadowe to prawa przyznane jednocześnie przez Europejski Urząd Patentowy, Urząd Patentów i Znaków Towarowych Stanów Zjednoczonych oraz Japoński Urząd Patentowy.

Jak stwierdziła: „To pokazuje, że skumulowany jest w tym obszarze dość duży potencjał twórczy i w tym kontekście liczbę tę można uznać za zadowalającą”. (PAPKA)

PAP – Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski

sz/ mhr/ kap/

tr. RL