Skrzypek na dachu – film, który był tak ważny, że zrobili o nim film – The Forward

„Fiddler’s Journey to the Big Screen”, opowiadany przez Jeffa Goldbluma, powinien rozbrzmiewać wśród koneserów muzyki filmowej na całym świecie; a jeśli są również miłośnikami teatru muzycznego, to jeszcze lepiej. Czas nie może być bardziej odpowiedni – przebojowy film Normana Jewisona Skrzypek na dachu, film, który Pauline Kael nazwała „najpotężniejszym musicalem filmowym, jaki kiedykolwiek powstał”, obchodził swoje 50. urodziny^ten rocznica zaledwie kilka miesięcy temu. A nowy film śledzi oszałamiające odrodzenie „Skrzypka” w jidysz, komplementy Narodowego Teatru Jidysz Folksbiene i dokument z 2019 r. „Skrzypek: cud cudów”, który bada nieprzemijającą atrakcyjność „Skrzypka”.

Choć zadebiutował na Broadwayu w 1964 roku, „Skrzypek” nigdy nie zawiódł publiczności na całym świecie, pomimo pesymistów, którzy od początku podejrzewali, że „Skrzypek” będzie miał ograniczoną publiczność. Materiały źródłowe Szoloma Alejchema, książka Josepha Steina, teksty Sheldona Harnicka, muzyka Jerry’ego Bocka i choreografia Jerome’a ​​Robbinsa okazały się być przełomowym teatrem.

Mówiąc dokładniej, musical opowiadał historię uniwersalną, niezależnie od jej osobliwości. Tak, jest osadzony w przedrewolucyjnym, zubożałym (wyimaginowanym) rosyjskim sztetlu Anatewka. Ale prawie każdy może utożsamiać się z Tewje, żydowskim hodowcą bydła mlecznego, którego wartości są zakorzenione w tradycji, ale kłócą się z jego trzema córkami, z których każda ma nowoczesne idee, które zagrażają jego miejscu w świecie. Jednocześnie jego społeczność jest zagrożona, ponieważ ze wszystkich stron szerzy się antysemityzm i zbliżają się groźni żołnierze.

Teraz nominowany do Oscara reżyser Daniel Raim, najbardziej znany ze swoich filmów dokumentalnych, które utrwalają historię filmu poprzez portrety ikon kina, skupia się na sympatycznym 95-letnim Jewisonie i wielu wyzwaniach, które pomagał w tworzeniu, w zestawieniu z odkrywaniem na nowo, w pewnym stopniu na nowo, dawno minionego świata sztetla w carskiej Rosji i przeboju scenicznego jako wielkiego eposu ekranowego.

Journey płynnie splata fragmenty Fiddlera, filmu i wersji inscenizowanych, z rzadkimi materiałami zza kulis i oryginalnymi wywiadami nagrywanymi przez wiele lat. Wśród wykonawców są kompozytor John Williams, scenograf Robert F. Boyle, operator Oswald Morris i aktorzy – od jego gwiazdy Topola po Rosalind Harris, Michele Marsh i Neva Small, która grała córki. Pojawia się także autor tekstów Sheldon Harnick, który ma już ponad 90 lat.

Wczesne lata 70. były burzliwym czasem dla musicali filmowych. Po epoce takich hitów jak „Dźwięki muzyki” i „West Side Story” (również w choreografii Jerome’a ​​Robbinsa) nastąpiły dziesiątki klap, niektóre z gwiazdami filmowymi, które nie potrafiły śpiewać, jak Clint Eastwood w Paint Your Car. . Wyreżyserowanie musicalu filmowego wymagało specjalnych umiejętności i doświadczenia.

Urodzony w Toronto Jewison został doskonale obsadzony w tej roli. Jako aktor i wokalista wyreżyserował i wyprodukował programy telewizyjne na żywo, w tym specjalne musicale z udziałem Judy Garland i Harry’ego Belafonte. Jewison wyreżyserował także filmy W upale nocy, Rosjanie nadchodzą, Rosjanie nadchodzą i Afera Thomasa Crowna.

Mimo to był mały problem jego pochodzenia etnicznego. Nie jest Żydem, a kiedy szef studia Arthur Krim faktycznie zaoferował mu koncert Skrzypka, powiedział: „Ale jestem złyojKrim wcale nie był pod wrażeniem, twierdząc, że szuka filmu o szerokim zakresie i atrakcyjnego dla ogromnej, międzykulturowej, ponadnarodowej publiczności.

Podsłuchiwanie Jewisona było przerażającą decyzją. W swoim pamiętniku z 2005 roku „Ten okropny interes był dla mnie dobry” powiedział, że zawsze identyfikował się z Żydami, kiedy był Żydem w antysemickiej szkole podstawowej. Przez całe życie był działaczem na rzecz praw obywatelskich, protestującym sympatyzującym z losem mniejszości.

Jednak nieustannie zmagał się z kwestiami legalności w produkcji filmu i był zdeterminowany, aby trafić we właściwe tony – od stworzenia prawdziwej i wiarygodnej Anatewki po obsadzenie Tewje, rolę najbardziej utożsamianą z Zero Mostel, który pojawił się na Broadwayu, wywołał entuzjazm.

Jewison miał zastrzeżenia do Mostela. Uznał to za zbyt teatralne, zbyt brooklyńskie, zbyt amerykańskie, iw ogóle nie to, co miał na myśli Szolom Alejchem. Inni ustawili się w kolejce do tej roli, w tym Danny Kaye i Frank Sinatra, z których żaden nie dał Jewisonowi musztardy, chociaż nadal bawi go obraz Sinatry grającego Tevye. Ale wylądował w swoim Tewie, gdy zobaczył aktora Topola w roli w londyńskiej produkcji scenicznej. Topol był bardziej powściągliwy i naturalistyczny niż Mostel, chociaż on również musiał zminimalizować swoje aktorstwo przed kamerą, powiedział Jewison.

W przeciwieństwie do kruchych i surrealistycznie wyreżyserowanych przedstawień, które tylko sugerowały przemoc w sztetlach, Jewison celowo uwydatnił obecność grasujących żołnierzy i narastającą brutalizację Żydów. Kamieniem węgielnym była autentyczność. Wioski przypominające sztetle już nie istniały w Rosji ani w Polsce, więc poszukał gdzie indziej i znalazł najbliższe faksymile w Lekeniku, ówczesnej części Jugosławii, której, jak na ironię, również już nie ma.

Aby uzyskać dodatkową inspirację, on i scenograf Boyle Roman Vishniacs przestudiowali stare fotografie życia sztetla w XIX wieku^ten Wieku Europa Wschodnia. Operator Oswald Morris postanowił stworzyć wyblakły, brązowy i zakurzony wszechświat. W tym celu zakrył obiektyw aparatu ciemną jedwabną pończochą.

Jewison nigdy nie stracił z oczu nieuchwytnych wątków opowieści – od poezji, przez elementy obrazowe, po muzykę. Przywiózł szkice Chagalla i zatrudnił Isaaca Sterna do grania żałosnych sekcji skrzypiec, z których niektóre zostały skomponowane przez Johna Williamsa, który powiedział, że zawsze chciał brzmienia jidysz.

Jedno z bardziej zabawnych wspomnień Jewisona koncentruje się na strachu Sterna, że ​​zostanie poproszony o wspięcie się na dach, aby zagrać na skrzypku. Upierał się, że nigdy nie mógłby tego zrobić. Jewison zapewnił go, że na wyprawę zatrudni aktora. Zadaniem Sterna było bawić się i pochłaniać bez wspinania się.

Większość dokumentu jest nostalgiczna i humorystyczna. Aktorzy, którzy grają trzy córki Tewje, z sentymentem wspominają ich lęki, przesłuchania i procesy pracy. Zdeterminowany, aby być precyzyjnym, Harris zasugerował, aby zapuściły włosy, w tym włosy pod pachami, i jadły tyle, ile chciały; Córki Tevye z pewnością nie goliły się ani nie martwiły o szczupłą sylwetkę. Niestety Jewison nie była fanką jej „aktorskich” wyborów. Powiedział, że wyglądali na „pulchnych” i nalegał, żeby golili pachy i jak najszybciej zrzucili wagę.

Ostatecznie ten niezwykle poruszający film – który wydaje się tak przerażająco aktualny teraz, gdy miliony sterroryzowanych uchodźców uciekają z Ukrainy – odszedł z 13 nominacjami i dziewięcioma wygranymi, w tym trzema Oscarami i dwoma Złotymi Globami, ten ostatni odpowiednio dla Najlepszego Filmu i Najlepszego Filmu najlepszy aktor . Ale pod wieloma względami najbardziej znaczące poparcie wyszło od premier Goldy Meir, która siedziała z kamienną twarzą przez całą premierę w Izraelu. Jedyną przelotną emocją, jaką okazywała, było zmuszenie mieszkańców miasta do opuszczenia Anatewki. Szybko i ukradkiem otarła łzę, a chwilę później ścisnęła ramię Jewisona. Dla niego było to ostateczne błogosławieństwo.

Wiele lat później, kiedy Jewison był z powrotem w Izraelu, spotkał się z pierwszym premierem Izraela, Davidem Ben-Gurionem, który spojrzał na niego sceptycznie, zanim zapytał (a tutaj Jewison trochę złośliwie naśladuje): „’Jaki to Żyd jesteś? '” Na co Jewison odpowiedział: 'Co? jest Żydem? Ben-Gurion spojrzał na mnie i powiedział: „Każdy na tyle szalony, by chcieć być Żydem, jest”.

Chociaż żydowska historia Jewisona jest fascynująca, nie mogłam powstrzymać się od żałowania, że ​​nie dowiedzieliśmy się więcej o tym, jak i dlaczego tworzenie „Skrzypka” wzmocniło jego poczucie tożsamości. Czy był jakiś szczególny punkt zwrotny, czy też się kumulował? Ale to trochę spór. Podróż to urzekający film, zwodniczo prosty. Widziałem to dwa razy. Jedna recenzja nie oddaje sprawiedliwości.

Simi Horwitz zdobyła w 2018 r. nagrodę Newswomen’s Club of New York Front Page Award za swój przekaz Ruchie Freier: Sędzia chasydzki, amerykański pionier. Otrzymała dwie nagrody New York Press Club 2020, trzy nagrody National Arts & Entertainment Journalism Awards 2021 oraz nagrodę Simon Rockower 2021.