Seksmisja: niemożliwa – Honi albo

Seksmisja to polski film science fiction z 1984 roku w reżyserii Juliusza Machulskiego z udziałem Olgierda Łukaszewicza i Jerzego Stuhra. Usunięty wówczas przez krytyków film zyskał od tego czasu kult fanów za satyryzację komunistycznego rządu. Niektórzy z czasem zaczęli rozpoznawać ich bardziej seksistowskie, a nawet transfobiczne elementy. Należy zatem zadać sobie pytanie, czy te kwestie są endemiczne dla samego filmu, jego gatunku, czy może kontekstualnego otoczenia we współczesnej Polsce.

Film opowiada o dwóch bohaterach, Albercie i Maksie, dwóch głupich i aroganckich mężczyznach z klasy robotniczej XX wieku, którzy porzucają swoje rodziny i zostają uśpieni. Mężczyźni, którzy mieli zostać rozmrożeni już po trzech latach, budzą się pięćdziesiąt lat w przyszłość, odkrywając, że Ziemia została zdewastowana przez apokaliptyczną trzecią wojnę światową, a świat zamieszkiwany jest wyłącznie przez kobiety. Z pozoru utopijny, ten matriarchat wkrótce okazuje się być wszystkim innym niż raj, który sobie wyobrażali, i to stamtąd obmyślają plan ucieczki.

Od pierwszych chwil filmu Albert i Maks wydają się być złoczyńcami spektaklu. Porzucenie swoich żon i dzieci bez martwienia się o to, jak będą żyć bez nich, przed przebudzeniem się w przyszłym społeczeństwie zdominowanym przez płeć przeciwną, tylko po to, by traktować je z niewielkim szacunkiem, pożądając jakiejkolwiek szansy, jaką mają – trudno uwierzyć, że Kadr filmu zmienia się w jego perspektywie i musimy stanąć po jej stronie wraz z postępem fabuły. To, co początkowo wydaje się satyrą na toksyczną męskość, w końcu staje się aprobatą jego zachowania. Kobiety są nagie, z odsłoniętymi ciałami i genitaliami; Kobiety z urojeniami, nieprzytomne i zdezorientowane są wykorzystywane seksualnie przez obu mężczyzn i jest to traktowane jako moment komedii lub kulminacyjnego osiągnięcia na końcu filmu. Ludność schlebia bohaterom, a mężczyźni również wpadają w dzikie złudzenia seksualne na sam widok piersi.

W punkcie kulminacyjnym, główna matriarcha społeczeństwa ukazuje się jako mężczyzna w przebraniu, zdolnym do przeżycia jedynie ubierając się jak płeć przeciwna. Można to odczytać jako powód, dla którego społeczeństwo było przede wszystkim tak dystopijne, ponieważ kierował nim mężczyzna, a nie kobieta, ale film traktuje bardziej jak żart jego kosztem, że nosił sukienkę. Nie podejmuje się żadnych prób dalszego badania kwestii związanych z ich płcią i wydaje się, że w tym utopijnym społeczeństwie kierowanym przez kobiety nie ma transpłciowych mężczyzn.

Jednocześnie ujawnianie klimatu szerzy fałszywe i szkodliwe mity na temat osób, które wykorzystują tożsamość transpłciową jako chwyt do inwazji na przestrzenie kobiet. Ta dezinformacja jest nadal powszechna, a przepisy dotyczące łazienek są długim tematem debaty. Mógłbym skłamać i powiedzieć, że osoby transpłciowe nie były brane pod uwagę podczas procesu filmowania. Jednak był tam, ale tylko w celu kpiny i oszpecenia.

Czy te pytania są endemiczne dla filmu lub produktu należącego do gatunku, w którym się on znajduje? Wydaje się, że jako spekulatywna fikcja jest przygotowana do radzenia sobie z ewoluującym pojęciem jako gatunku. Wiele tekstów bada wyzwolenie ludzkiej formy z tradycyjnych ograniczeń z przeszłości, w tym binarnych płci. Roberta Heinleina All You Zombies to opowieść z lat 50., która zaciera granice między mężczyzną i kobietą, gdy bohater przechodzi między płciami w różnych podróżach w czasie, ostatecznie rodząc siebie i gwarantując stworzenie własnego życia.

Feministyczna fantastyka naukowa stała się ostatnio szczególnie popularna, z takimi programami telewizyjnymi jak Opowieść podręcznej, oparta na książce Margaret Atwood o tym samym tytule, przedstawiająca dystopijną przyszłość rządzoną przez autorytarny patriarchat, w którym kobiety są podporządkowane, a ich ciała są zwykłym naczyniem narodzin. Jednak wiele tekstów science fiction nie dotyczyło tych zagadnień. Obraz rodzącej maszyny, czyli sztucznie stworzonego człowieka – powracający motyw w science fiction Aldousa Huxleya Wspaniały nowy świat, dla Andrew Niccola Gattaca, i nawet Seksmisja – jest zawsze przedstawiany jako znak dystopii, jakby społeczeństwo zdystansowało się od bardziej naturalnego sposobu tworzenia życia. Ale jeśli płeć ma na celu wyzwolenie ludzkości, dlaczego nie jest ona przyznawana kobietom? Astronauta Dave Bowman może pod koniec ewoluować w gigantyczne kosmiczne dziecko 2001: Odyseja kosmicznai Iron Man może przetrwać eksplozje w swoim metalowym garniturze, ale nie daj Boże, kobieta jest uwolniona od stresu, bólu i niepokoju związanego z porodem.

Kwestie i kwestie związane z porodem są szczególnie nieufne w stosunku do współczesnego polskiego prawa aborcyjnego. W tej chwili kontrola rządu nad przepisami dotyczącymi aborcji staje się coraz bardziej napięta, a Trybunał Konstytucyjny w 2020 r. Określa kobiety jako „niekonstytucyjne” w przypadku aborcji płodu wykazującego oznaki wad płodu. Autonomia cielesna kobiet jest kontrolowana do coraz większych skrajności, a protesty aktywistów spotykają się z brutalną i usankcjonowaną przez państwo przemocą, dlatego bycie kobietą we współczesnej Polsce jest nieubłaganie wrogi czas.

Status praw LGBTQIA + nie jest lepszy, a Polska według raportu ILGA-Europe 2020 jest najgorszym krajem w Unii Europejskiej. Wynika to głównie z nierozerwalnej relacji między Kościołem a państwem. Dla osoby transpłciowej próba zmiany płci jest prawie niemożliwa ze względu na przeszkadzającą biurokrację i wrogie przepisy. Propozycja ułatwienia procesu transformacji została niestety zawetowana przez prezydenta Andrzeja Dudę.

W obecnym stanie trudno jest określić toksyczność, która prowadzi Seksmisja, czy to seksistowskie tropy, które zdominowały gatunek Sci-Fi od jego powstania, czy też surowy i dogmatyczny rząd Polski w kwestii płci i płci. Ta kwestia sięga jednak głębiej niż sama płeć czy kraj. W żyłach całej planety przebiega głęboka infekcja, forteca, która dusi życie świata: patriarchalny parasol, pod którym wszyscy żyjemy. Gdyby Seksmisja naprawdę chciał wyobrazić sobie dystopię, po prostu musi przedstawić nasz obecny świat takim, jakim jest.