Raport Monitoringu Ochrony Polska (luty – marzec 2023) – Polska

24 lutego 2022 r. gwałtowna eskalacja konfliktu na Ukrainie, który rozpoczął się w 2014 r., zmusiła do ucieczki miliony ukraińskich cywilów. Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) szacuje, że co najmniej 100 000 osób opuściło swoje domy w ciągu pierwszych 24 godzin konfliktu1. Większość wysiedlonych to kobiety, dzieci i osoby starsze, ponieważ mężczyznom w wieku bojowym w dużej mierze zabroniono wyjazd z kraju2. Według najnowszego raportu UNHCR ze stycznia 2023 r. w całej Europie zarejestrowano ponad 8 mln ukraińskich uchodźców, w tym ponad 1,5 mln w Polsce, co czyni Polskę krajem o zdecydowanie największej liczbie uchodźców z Ukrainy. Społeczeństwo polskie otwierało swoje domy i oferowało różne formy pomocy w przyjmowaniu uchodźców. Bezpośrednio po eskalacji konfliktu, od lutego do końca czerwca 2022 r., 70% polskich gospodarstw domowych zaoferowało jakąś formę pomocy4. Około 80% tych gospodarstw udzieliło pomocy materialnej, a około 66% pomocy finansowej.5 W dniu 12 marca 2022 r. Rząd polski wprowadził specjalną ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem na terytorium tego państwa (Dz. U. poz. 583 z późn. zm.). Celem specjalnej ustawy jest zapewnienie obywatelom Ukrainy uciekającym przed działaniami wojennymi w ich kraju konkretnych regulacji prawnych i podstaw prawnych dla szeregu praw. Ukraińcy uciekający przed konfliktem mogliby otrzymać niepowtarzalny numer identyfikacyjny,

PESEL UKR, który zapewnia ochronę czasową w Polsce. Umożliwiło im to otrzymywanie świadczeń socjalnych, dostęp do publicznej służby zdrowia oraz legalną pracę i naukę w polskich szkołach i na uczelniach. W chwili pisania tego artykułu status ochrony czasowej w Polsce posiadało 995 402 obywateli Ukrainy. 6 Ukraińscy uchodźcy mają również prawo do jednorazowej wypłaty w wysokości 300 zł na osobę, która posiada numer PESEL.7 Twoi polscy gospodarze mogą otrzymać stypendium w wysokości 40 zł dziennie na każdą osobę, która uciekła z Ukrainy i rejestrują do 120 dni. Inne świadczenia socjalne przysługujące uchodźcom to zasiłki na dzieci (500+), wsparcie finansowe dla dzieci rozpoczynających nowy rok szkolny (300+), 1000 zł po urodzeniu dziecka, dostęp do refundowanych leków i inne.
Zespół Monitorujący Zabezpieczenia Międzynarodowego Komitetu Ratunkowego (IRC) rozpoczął pracę na początku 2023 roku.
Wielu uchodźców mieszkało już w Polsce, większość mieszkała w kwaterach prywatnych, a wiele dzieci zapisało się do polskiego systemu edukacji.

Kiedy zespół monitorujący ochronę IRC rozpoczynał pracę, stosunek społeczności przyjmującej do uchodźców z Ukrainy był generalnie pozytywny. Jednak sytuacja pogorszyła się od początku wojny. W styczniu 2023 r. 80% Polaków w wieku 16-65 lat pozytywnie postrzegało uchodźców z Ukrainy, w tym 44% bardzo pozytywnie 8. Warto jednak zwrócić uwagę na pytanie „Czy w ciągu ostatnich 6 miesięcy zmienił się Twój stosunek do uchodźców z Ukrainy?” , d , od czerwca 2022?” 25% odpowiedziało twierdząco, z czego 68% stwierdziło, że nastroje uległy pogorszeniu9. Niektóre grupy podają wydarzenia historyczne jako usprawiedliwienie dla nastrojów antyukraińskich. Szacuje się, że w rzezi wołyńskiej zorganizowanej przez członków Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN-B) („banderowców”) w 1943 r. zginęło około 100 000 Polaków10. Współcześnie wzmianki o tej masakrze wśród środowisk antyukraińskich są stosunkowo częste11.