Poznańscy naukowcy ujawniają przełomowe badania nad społeczeństwem państwa Piastów

Zdaniem badaczy niedawny artykuł „Genetyczna historia Europy Środkowo-Wschodniej w pierwszym tysiącleciu n.e.” opublikowany w czasopiśmie Biologia genomu stanowi „punkt zwrotny w ponad 200-letnich burzliwych dyskusjach o najbardziej fundamentalnych kwestiach związanych z pochodzeniem Słowian zachodnich, w tym społeczeństwa Państwa Piastów”.

Autorami przełomowego dla zrozumienia dziejów Europy Środkowo-Wschodniej artykułu są biolodzy, archeolodzy i historycy pracujący w interdyscyplinarnym zespole badawczym pod kierunkiem profesora Marka Figlerowicza w ramach projektu „Dynastia i ludność państwa Piastów w świetle studiów historycznych”, genomika antropologiczna i zintegrowana”. Naukowcy zaangażowani w projekt są związani z Instytutem Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu oraz wydziałami Biologii i Historii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Profesor Figlerowicz powiedział na niedawnej konferencji prasowej, że jeśli chodzi o pojawienie się i obecność Słowian w Europie Środkowej, istnieją dwie skrajne hipotezy. „Od 200 lat toczy się bardzo gorąca dyskusja na temat tego, czy dominującą teorią jest hipoteza tubylcza, czy allochtoniczna. Hipoteza rdzenna zakłada, że ​​od zawsze mieszkali tu Słowianie, natomiast hipoteza allochtoniczna zakłada, że ​​mieszkali tu Niemcy, którzy po okresie wielkich migracji opuścili nasze ziemie, a ich miejsce zajęli Słowianie” – powiedział.

Zespół publikujący w Biologia genomu wykazało, że „obie hipotezy były fałszywe”.

«To nieprawda, że ​​mieszkali tu Słowianie; w rzeczywistości byli to ludzie bardzo podobni do wszystkich swoich sąsiadów, którzy mieszkali na południowym wybrzeżu Bałtyku, ziemie dzisiejszej Polski zamieszkiwali ludzie podobni do mieszkańców północnych Niemiec, podobni do tych, którzy mieszkali w Danii wówczas, czyli 2000 lat temu, podobnie jak Litwa, Łotwa – czyli ci ludzie też z tamtego okresu” – mówi Figlerowicz.

Nowe odkrycia nazwał „przełomem w badaniach”.

Profesor stwierdził, że badania wykazały, że „na obszarze współczesnej Polski mniej więcej w pierwszych wiekach prawdopodobnie miała miejsce niewielka migracja z północy, która wprowadziła na nasze ziemie jeszcze więcej tego północnego składnika”.

Dodał, że przybysze wędrowali po Polsce mniej więcej od okolic Gdańska, wzdłuż Wisły, a następnie Bugu, aż do południowo-wschodniej granicy dzisiejszej Polski, w okolicach Masłomęczenia, mieszając się z miejscową ludnością.

I mówił dalej: „Kiedy badamy ludność, która tworzyła tę grupę masłomęczeńską, czyli grupę migrantów z północy, która miesza się z ludnością miejscową, okazuje się, że jest to mniej więcej ta sama populacja, która tworzyła Państwo Piastowskiego”.

Podkreślił, że „choć mogliśmy badać imigrantów z północy – ponieważ oni (…) nie dokonywali kremacji, chowali swoich zmarłych, gdyż dla miejscowej ludności kremacja była zawsze głównym obrzędem pogrzebowym, dlatego nie udało się znaleźć żadnych danych opisując tę ​​lokalną ludność.

«A to, co udało nam się zrobić, to obserwować migrantów przejeżdżających przez Polskę i mieszających się z miejscową ludnością. I te miksy pokazały nam, kim byli miejscowi ludzie. Okazało się, że populacja ta była na ogół podobna do populacji zamieszkującej całe południowe wybrzeże Bałtyku. I wystarczyła ta mieszanina, aby stworzyć społeczeństwo państwowe Piastów. To pokazuje, że wszelkie wytwory jakie wymyślili ludzie – Gotowie, Słowianie itp. – to tylko koncepcje, nie mają wiele wspólnego z genetyką i historią biologiczną tych ludzi.

Podczas konferencji badacze podkreślili, że upadek zachodniego imperium rzymskiego pod naciskiem plemion barbarzyńskich doprowadził do powstania zupełnie nowych struktur politycznych i etnicznych w Europie.

„Chociaż wydarzenia i procesy historyczne leżące u podstaw transformacji od starożytności do chrześcijaństwa na terenach Cesarstwa są stosunkowo dobrze znane, wciąż niewiele wiemy o przemianach, jakie zachodziły jednocześnie na terenach nienależących do nowo utworzonej wspólnoty chrześcijańskiej. Jednym z tych wydarzeń, które do dziś budzi liczne kontrowersje, jest pojawienie się Słowian w Europie Środkowej. Aby to wyjaśnić, wiele lat temu sformułowano dwie przeciwstawne hipotezy. Pierwsza hipoteza, allochtoniczna, głosi, że Słowianie przybyli na ten region Europy nie wcześniej niż w VI w. n.e., natomiast według drugiej hipotezy, autochtonicznej, Słowianie zamieszkiwali tereny między Odrą a Wisłą na długo przed migracją. Okres, tradycyjnie datowany na okres od 375 r. n.e. (najazd Hunów na Europę) do 568 r. n.e. (podbój Włoch przez Longobardów)” – twierdzą badacze.

Z dotychczas zebranych danych wynika, że ​​pod koniec okresu górnego neolitu, czyli 3700-1800 p.n.e., struktury genetyczne populacji zamieszkujących Europę Środkową ustabilizowały się i pozostały praktycznie niezmienione aż do końca epoki brązu, 1800-700 p.n.e. W tym okresie trzy główne komponenty genetyczne utworzyły genomy mieszkańców Europy Środkowej. Pierwszy element był związany z łowcami-zbieraczami z zachodniego mezolitu, którzy przybyli do Europy około 14 000 lat temu. Drugi – z neolitycznymi rolnikami z Anatolii, którzy wyemigrowali do Europy 7-8 000 lat temu. Trzeci – z pasterzami z Morza Kaspijskiego i Czarnego, którzy rozprzestrzenili się po Europie 4-5000 lat temu.

Profesor Marek Figlerowicz wyjaśnił podczas konferencji, że „zagadnienia dotyczące późniejszego rozwoju historii genetycznej Europy Środkowo-Wschodniej od lat pozostają kwestią otwartą, głównie ze względu na brak odpowiedniego materiału do badań archeogenomicznych. Kremacja zmarłych była powszechnym obrzędem pogrzebowym w tym regionie od epoki brązu do średniowiecza.

„Do rozwiązania tego problemu wykorzystaliśmy fakt, że w pierwszych wiekach na terenie dzisiejszej Polski inhumacja (pochówek zwłok) stała się dominującą praktyką pogrzebową wśród ludności związanej z kulturą wielbarską. Populacja ta istniała w dorzeczu Wisły między I a V wiekiem naszej ery. Większość teorii wiąże jego pochodzenie z wędrówkami ludności z północy, zwanej potocznie Gotami.

Dodał, że dotychczasowe badania archeologiczne wskazują, że w V wieku w Europie Środkowej obok miejscowej ludności zajmującej się kremacją, związanej z wcześniejszą kulturą przeworską, żyli imigranci z północy. Końcowa faza współistnienia kultur wielbarskiej i przeworskiej na terenach dzisiejszej Polski przypadła na okres wędrówek ludności. Po jej zakończeniu kultury materialne na tym terenie uległy ujednoliceniu, a archeolodzy powszechnie utożsamiają ich z Słowianami, którzy praktykowali kremację zmarłych aż do chrztu pierwszej polskiej dynastii panującej (w 966 roku n.e.).

Biorąc te fakty pod uwagę, poznańscy naukowcy postanowili skoncentrować swoje wielokierunkowe badania archeogenomiczne na dwóch populacjach, które w przeszłości zamieszkiwały tereny dzisiejszej Polski. Pierwszą populację stanowili przedstawiciele kultury wielbarskiej. Drugą populację stanowili przedstawiciele społeczeństwa państwa piastowskiego.

Badaniami objęto 474 osoby pochowane na 27 cmentarzach. W przypadku 197 z nich uzyskano pełne dane genomowe.

„Analizy wykazały, że populacjami związanymi z kulturą wielbarską byli głównie mężczyźni migrujący z północy oraz miejscowe kobiety. Co więcej, w genomach ludzi będących mieszanką przybyszów z północy i miejscowej ludności, odnajdujemy praktycznie wszystkie komponenty genetyczne obecne w genomach populacji tworzącej społeczeństwo Państwa Piastowskiego. Oznacza to, że już w V w. n.e. zakończyły się podstawowe procesy demograficzne kształtujące strukturę genetyczną populacji X-XII w. zamieszkującej teren współczesnej Polski ne. Inaczej mówiąc, wyniki naszych badań wskazują, że po V w. n.e. dla ukształtowania się struktury genetycznej mieszkańców Państwa Piastów nie była konieczna żadna dodatkowa migracja. Przedstawione wyniki są zatem spójne z hipotezą zakładającą kontynuację genetyczną w pierwszym tysiącleciu naszej ery w Europie Środkowo-Wschodniej” – stwierdzili naukowcy z Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN w Poznaniu. (PAPKA)

PAP – Nauka w Polsce, Anna Jowsa

ajw/ agt/ zan/ kap/

tr. RL