Post-POSIADANIE: SZAMANKA Andrzeja Żuławskiego w dwudziestym piątym roku

W tym roku przypadają ważne rocznice dwóch arcydzieł śp. polskiego reżysera Andrzeja Żuławskiego (1940-2016) z jego demonicznym dramatem domowym Posiadanie 40 lat i jego wysiłek terroru erotycznego i wenerycznego Szaman (ona-szamanka) ukończył 25 lat. Słusznie, z trzynastu zasobów Żuławskiego, te dwa powinny dzielić niezwykły rok, ponieważ grają jak swoje lustrzane odbicia, aczkolwiek lustrzane odbicia w ciemnym odbiciu przez szkło.

Ale kiedy posiadanie reputacja przeszła szereg mutacji – podobnie jak potwór w centrum jego historii – w ciągu czterech dekad od debiutu na festiwalu w Cannes w 1981 roku, Szaman popadła w zapomnienie, zwłaszcza wśród amerykańskiej opinii publicznej, od czasu jej niezwykle kontrowersyjnego wydania w Europie w 1996 roku.

To prawda, prawie wszystkie filmy Żuławskiego, Posiadanie w tym, pozostają niedoceniane, głównie dlatego, że są trudne dla zobacz (chociaż jeden) kolejne wydanie 4K tego filmu powinno coś zmienić). Same filmy nie ułatwiają oglądania: posiadanie najbardziej niesławnej scenografii, w której główna aktorka Isabel Adjani doznaje gwałtownego i długotrwałego ataku na całe ciało w podziemnej stacji metra – Żulawski notorycznie kazał aktorce „pieprzyć powietrze” – zanim dojdzie do krwawego poronienia, jest to symboliczne jego prace jako całość: dzikie, surrealistyczne, brudne, groteskowe, a przede wszystkim histeryczne, z momentami emocji tak surowymi i ogromnymi, że widz często ma wrażenie, że był świadkiem czegoś, czego nie powinien.

mimo Posiadanie to zdecydowanie najpopularniejszy film Żuławskiego, niekoniecznie najbardziej przystępny (byłby to prawdopodobnie jego melodramat z 1975 roku ważne jest, aby kochać), Podczas Szaman to może być twoim największym wyzwaniem. Jest to z pewnością najbardziej zniechęcające, dzięki ekstremalnej naturze treści seksualnych i wystarczającej ilości wydzielin i wydalin ciała, aby David Cronenberg się zadławił.

różne Posiadanie, który podąża za nadprzyrodzonym i ostatecznie apokaliptycznym rozpadem małżeństwa na ciemnym tle Berlina Zachodniego, Szaman wytycza drogę do Armagedonu poprzez zupełnie nowy związek. W Warszawie ładna, nieco zacięta i prawdopodobnie upośledzona umysłowo studentka inżynierii, znana tylko jako Włoszka (Iwona Petry, totalna nowicjuszka, która może dorównać Adjaniemu) Posiadanie (Performance na spastyczną intensywność i emocjonalną odwagę) – przezwana tak, ponieważ kiedyś pracowała w pizzerii – chce wynająć mieszkanie w pobliżu swojego uniwersytetu. Wyjście ze stacji metra (tutaj, jak w PosiadanieŻuławski nasyca pociągi i metro wielką numinotyczną mocą), od razu wpada na profesora antropologii Michała (Bogusław Linda, często określany jako „Bruce Willis z Polski„) podczas gdy on publikuje listę podnajmu jednostki brata. Oboje idą prosto do mieszkania, gdzie bez uprzedzenia Michał napiera się przeciwko niej.

Ta scena na początku rozwija się jak gwałt, z Włochem pozornie zszokowanym i przyzwoleniem. Ale kiedy wyraz ekstatycznej ekstazy pojawia się na jego twarzy, dynamika się zmienia. Mamy wrażenie, że żadna ze stron nie panuje w pełni nad swoimi poczynaniami, oboje dali się zaczarować jakiejś okultystycznej sile (Zulawski kusi to uczucie w domu, naznaczając każdą scenę seksu wprowadzającym trans bębnieniem).

Po tym pierwszym spotkaniu Michał, którego odkrywamy dopiero niedawno, po latach politycznej wygnania, zostaje wezwany na miejsce wykopalisk archeologicznych. Jego zespół właśnie odkrył ciało 2000-letniego szamana, doskonale zachowane wbrew wszelkim przeciwnościom („Tylko gówno może przyjść samo z siebie”, zauważa Michał, „kropla czystej, gnijącej wody… wystarczy. 'do Dnia Sądu.’). Jednocześnie rozpoczyna obsesyjne śledztwo w sprawie tajemnic trupa – wygląda na to, że szaman został zgwałcony, zanim zmiażdżył mu czaszkę – i coraz bardziej symbiotyczny związek z Włochem („Jestem, bo jestem w tobie”, komentuje podczas przerywania jedną z twoich tantrycznych sesji miłosnych). Włoszka jednak staje się coraz bardziej opętana przez niewidzialnego ducha, o którym dowiadujemy się, że należy do byłego kochanka wykopanego męskiego szamana, który użył swoich seksualnych mocy, by wciągnąć w siebie jego magię, zanim ostatecznie go zabije. Wydaje się, że zdecydowała o tym cyklu. powtarzając używając Michała i Włocha jako przewodów.

Wszystko to rozgrywa się wraz z serią dziwacznych wątków, w tym przebłysków przerażającego życia zawodowego Włocha w gazowni Bosch i jeszcze bardziej piekielnego zakładu przetwórstwa mięsnego, jego antagonistycznego związku z rozpaczliwie zakochanym kolegą, porzuceniem przez Michała narzeczonego (o ciekawym imieniu Anna, jak postać Adjaniego w Posiadanie, jej pozycja uległa zmianie i jest teraz odrzuconą ofiarą nadprzyrodzonej niewierności), samobójstwa brata (księdza katolickiego, który nie potrafi sprostować dogmatu jej wiary za pomocą jej homoseksualizmu) i jedną z desperackich prób jej koleżanek, by sprzedać skradziono głowicę nuklearną na czarnym rynku.

Jeśli to wszystko brzmi oszałamiająco do punktu nieprzenikliwości, to cóż, generalnie tak jest w przypadku wszystkich prac Żuławskiego. Tu jednak wydaje się to celowe, cały ten chaos odzwierciedla jego rozumienie nowej Polski po trzech dekadach życia za granicą.

W 1977 r. Żuławski opuścił ojczyznę w proteście – po raz drugi w ciągu pięciu lat – po konfiskacie, cenzurze i zniszczeniu jego wielkiego eposu science fiction przez reżim komunistyczny. Na srebrnym globie. To właśnie w tym okresie exodusu, który zbiegł się z rozpadem małżeństwa i zaciekłą walką o opiekę nad synem, Zulawski uczynił Posiadanie, kierując cały swój gniew, rozpacz i paranoję na jednego z tych, jeśli nie ten bardziej osobisty i polityczny (choć nie ideologiczne) horrory wszechczasów.

Z tego wynika, że ​​za powrót do polskiego kina piętnaście lat później Żuławski – który zamówił Szamanki scenariusz autorstwa feministki i pisarki politycznej Manueli Gretkowskiej – spróbowałbym zrobić coś w rodzaju duchowej kontynuacji Posiadanie. Przejście Polski do systemu kapitalistycznego po upadku Związku Radzieckiego umożliwiło mu powrót, ale nie był ślepy na poczucie nihilizmu, jakie ta zmiana wywołała u wielu jego współczesnych – zwłaszcza u jego kolegów filmowców.

Per Zulawski, uczony Daniel Bird, w swoim broszura z esejem, „Śruba luzem. Notatki o Andrzeju Żuławskim” Szaman (1996) „:” Kino dysydenckie epoki komunizmu zawsze obiecywało iskierkę nadziei, bez względu na to, jak wątłe… kino społecznie świadome lat 90. przesiąknięte jest mentalnością typu „wszystko do cholery”. „Gdyby Posiadanie to największy horror, jaki kiedykolwiek nakręcono o przesiedleniu – i tak jest – więc Szaman to największa w historii repatriacja.

Ta dychotomia jest widoczna w obrazach śledzących, które rozpoczynają oba filmy. Na Posiadanieszliśmy pustymi ulicami Berlina Zachodniego, szarym pejzażem naznaczonym szarą, ale imponującą strukturą, jaką był Mur, nad którym dostrzegamy polityczne i duchowe lamenty wypisane w proteście. Na Szamanki otwieramy, podążamy za Włoszką z zatłoczonej kawiarni – gdzie zamawia „talerz mózgów i lody malinowe” – schodzącą ruchliwą warszawską ulicą na tyłach jeszcze większej i pozornie niekończącej się ściany wypełnionej śmiałym graffiti z animowane i krzykliwe reklamy.

Aby pożyczyć tytuł Dokument o ptakach w produkcji Posiadanie, przechodzimy przez drugą stronę ściany i wychodzimy na drugą stronę historii, tylko po to, by znaleźć inny rodzaj horroru. W miejscu upiornej ziemi niczyjej, jaką był Berlin podczas zimnej wojny, znajdujemy postkomunistyczną Warszawę istnym karmieniem. Przez cały film dostrzegamy szaleństwo rozprzestrzeniające się przez ludność jak zaraza i eksplodujące w tle: bicie, rabunki, publiczne cudzołóstwo, haniebne zaloty seksualne, nagłe skurcze i konwulsje ciała, i wiele więcej.

Nie ma prawie żadnej różnicy między ludźmi, których spotykamy na ulicy, a tymi, których spotykamy podczas krótkiego pobytu Michała w zakładzie dla obłąkanych, czy też grupką tłustych czarnych szczurów, którą znajdujemy obżerając się stosem gnijącego mięsa w mięsie szlifierka, nieświadoma własnego rychłego patroszenia (to może być najbardziej obrzydliwie mocna metafora w całej filmografii Żuławskiego). Kiedy weźmiesz pod uwagę tę panoramę chaosu przypominającą Romero, obok halucynogennej sceny, w której martwy szaman nagle ożywa i dosłownie pożera otaczające mózgi filmu, można wysunąć argument: Szaman to właściwie film o zombie.

Lubić Posiadanie, Szaman to także apokaliptyczna historia. Zapomnij o broni Czechowa; Żuławski daje nam głowicę atomową Czechowa i lepiej uwierzcie, że wybucha w trzecim akcie. Obaj osiągają punkt kulminacyjny z nuklearnym zaciemnieniem, ale na odwrót Posiadanie, który zawiera biblijne poczucie celu, wydaje się, że życie toczy się dalej Szaman nawet po nadejściu Dnia Sądu. Każdy film kręci się mocno w symbolice katolickiej, a także w kosmicznym horrorze Lovecraftian / Ligotti – w Posiadanie, „Bóg jest chorobą”; na Szaman, „Cały Bóg jest Bogiem Śmierci”. Szaman ostatecznie przyjmuje transcendentalną perspektywę naszych pierwotnych przodków, która mówi, że „wszystko bierzesz od jogina lub szamana, a on przeżyje”. Nie wiem, czy nazwałabym Szamankę obiecującym filmem, ale daje dziwną pociechę, zwłaszcza gdy ogląda się ją w czasach chaotycznej i apokaliptycznej niepewności.

Pomimo tego, że jest to trudne doświadczenie dla większości widzów, w tym wielu zatwardziałych fanatyków horrorów, Szaman jest tak samo ważne jak Posiadanie. Fani tego najnowszego filmu i ogólnie miłośnicy obraźliwego kina powinni tego doświadczyć.