Polskie odkrycia ważne dla rozwoju terapii glejaka

Badania były prowadzone równolegle przez dwa zespoły badawcze. Pierwsza dowiodła, że ​​utrata jednego z receptorów wewnątrzkomórkowych nasilała odpowiedź prozapalną mikrogleju w modelu glejaka u myszy i hamowała rozwój nowotworu. Drugi zespół wykazał, że dezaktywacja innego białka – czynnika transkrypcyjnego – skutecznie hamuje zdolność komórek tego samego nowotworu do namnażania. Odkrycia mogą przyczynić się do opracowania nowych metod leczenia.

W obu badaniach uczestniczyli biolodzy z Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Biologii Doświadczalnej Nenckiego.

W pierwszym badaniu polskim badaczom towarzyszyli naukowcy z Danii, Holandii i Niemiec. Ich wspólna publikacja w czasopiśmie Raporty EMBO ujawniło zasadniczą rolę receptora SorLA w ​​patogenezie jednego z najbardziej śmiercionośnych nowotworów, glejaka wielopostaciowego.

Jak wynika z oświadczenia opublikowanego na stronie internetowej Uniwersytetu Warszawskiego, glejak wielopostaciowy (GBM) jest niezwykle agresywnym i śmiertelnym guzem mózgu. Ze względu na wysoki stopień złośliwości i złe rokowanie pozostaje jednym z największych wyzwań medycznych w onkologii.

Przełomu w badaniach nad patogenezą glejaka dokonał zespół kierowany przez dr Annę Malik z Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego.

„Główną przyczyną negatywnego rokowania w glejaku wielopostaciowym jest wadliwa odpowiedź układu odpornościowego na nowotwór” – wyjaśnia dr Malik, cytowana w notatce prasowej UW. „Paradoksalnie, komórki, które powinny zapobiegać rozwojowi glejaka, biorą udział we wspieraniu jego wzrostu. Zjawisko to spowodowane jest głównie przez mikroglej i makrofagi, które w mikrośrodowisku glejaka nabywają właściwości pronowotworowe i stają się jego sprzymierzeńcami.

Naukowcy odkryli, że ważną rolę w tym procesie odgrywa receptor SorLA, odpowiedzialny za transfer białek docelowych pomiędzy przedziałami wewnątrzkomórkowymi neuronów. Okazuje się, że wysoki lub niski poziom ekspresji kodującego genu SorLA jest powiązany ze specyficznymi właściwościami komórek: pronowotworowymi lub prozapalnymi. Naukowcy wykorzystali model mysi, aby wykazać, że jego utrata zwiększa odpowiedź prozapalną mikrogleju i hamuje wzrost nowotworu.

Zdaniem naukowców odblokowanie potencjału prozapalnego mikrogleju i makrofagów bezpośrednio w miejscu powstania glejaka może stanowić silny mechanizm ograniczający jego powstawanie nowotworów. W tym kontekście uważają, że rozwój terapii ukierunkowanych na ekspresję SorLA może okazać się skuteczną metodą zwalczania GBM. Jest to jednak kwestia dość odległej przyszłości i wymaga wielu dodatkowych badań, także w celu ustalenia, czy wyciszenie ekspresji danego genu nie będzie miało negatywnego wpływu na pacjentów.

„Konieczne są dalsze badania nad szczegółami molekularnymi opisanego tu mechanizmu i jego implikacjami patofizjologicznymi, aby ocenić jego znaczenie kliniczne” – podsumowują autorzy publikacji.

Na Uniwersytecie Warszawskim prowadzono także prace nad innym aspektem rozwoju glejaka, a mianowicie nad tworzeniem się nowych naczyń krwionośnych na jego potrzeby (neowaskularyzacja). Badania te przyniosły także bardzo obiecujące wyniki, które wskazują na nowe perspektywy leczenia pacjentów cierpiących na tę chorobę.

Zespół pracowniczy dr Marty Maleszewskiej z Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego, Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie oraz Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” udowodnił, że dezaktywacja czynnika transkrypcyjnego zwanego DMRTA2 skutkuje w blokowaniu zdolności komórek nowotworowych do namnażania się i hamowaniu wzrostu guza.

„Progresja nowotworu i oporność na chemioterapię są spowodowane komórkami macierzystymi glejaka. Odkryliśmy, że ich zdolność do proliferacji jest hamowana poprzez redukcję czynnika transkrypcyjnego zwanego DMRTA2′ – mówi dr Marta Maleszewska.

Doktor Maleszewska i jej zespół wykazali również, że czynnik DMRTA2 może brać udział w tworzeniu nowych naczyń krwionośnych dostarczających nowotworowi składniki odżywcze. Czynnik ten może zatem stać się biomarkerem i potencjalnym celem nowych strategii terapeutycznych w glejaku wielopostaciowym.

W czasopiśmie opublikowano wyniki badań dr Maleszewskiej Śmierć komórek i choroby. (PAPKA)

Katarzyna Czechowicz

kap/ bar/ kap/

tr. RL