Polska zbuduje instrument dla misji kierowanej przez Princeton do badania przestrzeni międzyplanetarnej

30 grudnia NASA i Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego RP porozumiały się w sprawie współpracy przy misji heliofizycznej NASA, tzw. Mapowanie międzygwiazdowe i sonda akceleracyjna (IMAP), na którego czele stoi Princeton’s Davida McComasanauczyciel nauki astrofizyczne.

Umowa umożliwi Centrum Badań Kosmicznych PAN zaprojektowanie i zbudowanie jednego z 10 instrumentów IMAP — tzw. Globalna struktura wiatru słonecznego (GLOWS), a także zapewnienie wsparcia naziemnego i personelu niezbędnego do wsparcia instrumentu IMAP i zespołu naukowego.

„Przez prawie dwie dekady ściśle współpracowałem z naszymi kolegami w Polsce” – powiedział McComas, główny badacz IMAP, a także wiceprezes Laboratorium Fizyki Plazmy w Princeton. „Jestem bardzo zadowolony, że zbudowali ten instrument w ramach misji IMAP. Jego wkład w zespół jest nieoceniony i z radością przyjmuję to formalne uznanie relacji między nami”.

„Odkrycia i innowacje nie znają granic” – powiedział Aly Kassam-Remtulla, prodziekan uniwersytecki ds. spraw międzynarodowych i operacji. „To porozumienie z narodem polskim podkreśla zarówno międzynarodowy charakter współczesnych badań kosmicznych, jak i głębokie zaangażowanie Princeton w budowanie relacji z ludźmi i narodami na całym świecie”.

IMAP, którego start zaplanowano na luty 2025 r., będzie obserwował i mapował heliosferę Słońca – objętość przestrzeni wypełnianej przez wiatr słoneczny, czyli cząstki stale wypływające ze Słońca – oraz badał, w jaki sposób wchodzi ona w interakcję z lokalnym sąsiedztwem galaktycznym poza nią.

Heliosfera skutecznie tworzy gigantyczną bańkę wokół Słońca i jego planet, a wiatr słoneczny przepływa od Słońca, obok planet, na odległość około trzykrotnie większą niż Pluton, zanim napotka ośrodek międzygwiazdowy. Strefa graniczna na skraju heliosfery zapewnia ochronę przed najbardziej intensywnym promieniowaniem z przestrzeni międzygwiazdowej; mógł odegrać rolę w stworzeniu nadającego się do zamieszkania Układu Słonecznego i ma kluczowe znaczenie w planach NASA dotyczących bezpiecznej eksploracji Księżyca i Marsa przez człowieka.

GLOWS będzie obserwować światło odbite od wodoru w przestrzeni międzyplanetarnej, aby wykryć zmiany w bogatym w wodór wietrze słonecznym opuszczającym Słońce i zidentyfikować wodór przybywający z przestrzeni międzygwiazdowej. GLOWS i dziewięć innych instrumentów IMAP pomoże naukowcom lepiej zrozumieć podstawową fizykę heliosfery, która z kolei dostarcza informacji o przestrzeni kosmicznej w całym wszechświecie.

To pierwszy raz, kiedy Polska zbuduje dla NASA kompletny instrument, kontynuując długą historię wspólnych prac. „To porozumienie opiera się na historii współpracy z Polską, która sięga 1962 roku” – powiedział Steve Jurczyk, zastępca administratora NASA. „Doceniamy wsparcie Polski dla IMAP i wspólnie będziemy pracować nad badaniem i zrozumieniem naszego środowiska kosmicznego lepiej niż kiedykolwiek wcześniej”.

Umowa rozszerza współpracę NASA z Polską, z dwóch bieżących działań w zakresie nauk o Ziemi, na heliofizykę, badanie Słońca i tego, jak napędza ono dynamiczne środowisko kosmiczne, które może mieć wpływ na astronautów i technologię w kosmosie. Oprócz badania fundamentalnej natury naszego Układu Słonecznego, IMAP umożliwi i udoskonali nowe formy prognozowania pogody kosmicznej poprzez przesyłanie w czasie rzeczywistym obserwacji środowiska kosmicznego Ziemi do operatorów na Ziemi.

„Centrum Badań Kosmicznych PAN od wielu lat prowadzi badania heliosfery” – powiedział Jerzy Duszyński, prezes PAN. „Zaproszenie, które Pan otrzymał do współpracy z NASA, potwierdza najwyższy standard badań kosmicznych w Polskiej Akademii Nauk.”

McComas kieruje misją IMAP i międzynarodowym zespołem 24 instytucji partnerskich. Laboratorium Fizyki Stosowanej Johnsa Hopkinsa w Laurel w stanie Maryland zbuduje statek kosmiczny IMAP i będzie obsługiwać misję dla NASA. IMAP to piąta misja w ramach programu Solar Terrestrial Probes Program (STP). Biuro Programu Heliofizyki w Centrum Lotów Kosmicznych Goddard NASA w Greenbelt w stanie Maryland zarządza programem STP dla Wydziału Heliofizyki Dyrekcji Misji Naukowych NASA.