Polska świętuje 30-lecie przystąpienia do CERN

Dziś przyzwyczailiśmy się do stopniowego powiększania się rodziny narodów CERN, jednak szczególnie znaczącym momentem w historii Organizacji było akcesja Polski do członkostwa w 1991 roku. Polska była pierwszym krajem znajdującym się za dawną żelazną kurtyną, który dołączył, a wkrótce, w latach 90., po niej dołączyła seria krajów Europy Wschodniej.

Kiedy w latach pięćdziesiątych XX wieku utworzono CERN pod auspicjami UNESCO, do przyłączenia się zaproszono kraje ze Wschodu i Zachodu, ale jedynym krajem Wschodu, który przyjął zaproszenie, była Jugosławia. Z biegiem czasu nie przeszkodziło to w owocnej współpracy środowisk naukowych Europy Wschodniej i Zachodniej. W latach sześćdziesiątych XX wieku pod Moskwą utworzono Wspólny Instytut Badań Jądrowych (JINR) jako centralny punkt badań podstawowych dla krajów Europy Wschodniej i wkrótce nawiązano silne powiązania z CERN. Dla pokolenia młodych fizyków szkoła letnia CERN-JINR stała się ważnym rytuałem przejścia.

Zaangażowanie Polski w CERN sięga początków, kiedy grupy z Warszawy i Krakowa nawiązały silne relacje z Laboratorium. Jej wkład w programy począwszy od Komór Bąbelkowych po właściwości dziwnych hadronów i produkcję amuletów był na tyle duży, że gdy opadła żelazna kurtyna, Polska była gotowa do przyłączenia się. W latach 80. polskie grupy odegrały kluczową rolę w ustalonych eksperymentach CERN, takich jak European Muon Collaboration (EMC), a także w nowych eksperymentach, m.in. DELPHI w Wielkim Zderzaczu Elektronów Pozytonów (LEP).

Przystąpienie Polski do CERN miało znaczenie wykraczające poza świat fizyki cząstek elementarnych i stanowiło pierwszy krok w integracji Polski z europejskimi strukturami politycznymi – dopiero w 2004 roku Polska została członkiem Unii Europejskiej. Dziś czerwono-biała flaga Polski zdobi listy członków czterech głównych eksperymentów LHC. Polscy fizycy odgrywają także ważną rolę w NA61/SHINE, Compass – najnowszym następcy EMC – i ISOLDE.

Polska obchodzi swoją rocznicę poprzez a zasięg działańa CERN Courier tworzy szczegółowa retrospektywa ponad 30-letniego i bardziej polskiego wkładu w Laboratorium.