Polska Strategia Wodorowa – Allen & Overy

2 listopada 2021 r. Rada Ministrów przyjęła polską strategię wodorową do 2030 r. z perspektywą do 2040 r. (Strategia). Strategia wyznacza główne cele i ponad 40 działań na rzecz rozwoju niskoemisyjnej gospodarki wodorowej w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania wodoru w energetyce, transporcie i przemyśle. Obejmuje każdy element łańcucha wartości gospodarki wodorowej: produkcję, dystrybucję, konwersję, magazynowanie i wykorzystanie wodoru, a także niezbędne zmiany prawne i finansowe. Rozwiązania przedstawione w strategii są efektem wnikliwej analizy polityk wodorowych realizowanych w innych krajach i mają na celu wykorzystanie polskiego potencjału technologicznego, naukowo-badawczego dla rozwoju nowoczesnych technologii wodorowych i budowy polskiej gospodarki wodorowej. Technologie wodorowe stanowią nie tylko centralny element celu Europejskiego Zielonego Ładu, jakim jest osiągnięcie neutralności klimatycznej, ale także istotny czynnik utrzymania konkurencyjności polskiej gospodarki. Publikacja strategii pokazuje, że Polska aktywnie uczestniczy w dyskusji na temat przyszłości rynku wodoru w Unii Europejskiej.

1. Aktualny stan

Obecnie Polska jest trzecim co do wielkości producentem wodoru na świecie z produkcją na poziomie około 1,3 mln ton. Nie jest to jednak wodór niskoemisyjny, gdyż produkowany jest przede wszystkim w rafineriach i zakładach chemicznych i nie wykorzystuje procesu elektrolizy wody. Poza kilkoma prototypami elektrolizerów powstałymi w ramach programów badawczo-rozwojowych, w Polsce nie funkcjonują żadne systemy produkcji zielonego wodoru.

W tym momencie stan łańcucha wartości gospodarki wodorowej jest nieodpowiedni/niedopuszczalny, a istniejące rozwiązania, które mogłyby stanowić część przyszłego łańcucha wartości gospodarki wodorowej, znajdują się na różnym (często niewystarczającym) poziomie dojrzałości technologicznej. Jednak nowe otoczenie regulacyjne oraz zachęty, w tym finansowe, czynią z Polski bardzo atrakcyjny rynek dla inwestycji w produkcję i wykorzystanie wodoru.

2. Cele

Strategia wyznacza sześć głównych celów gospodarki wodorowej w Polsce:

(A) Wdrażanie technologii wodorowych w sektorze elektroenergetycznym i ciepłowniczym

Zastosowanie niskoemisyjnych technologii wodorowych w elektroenergetyce i ciepłownictwie prowadzi do ograniczenia emisji CO2 oraz dywersyfikacji struktury wytwarzania energii i ciepła poprzez ograniczenie zużycia paliw kopalnych, a także poprawę bezpieczeństwa energetycznego kraju. Zgodnie ze strategią:

(I) W ciągu najbliższych pięciu lat nacisk zostanie położony na wspieranie badań i rozwoju w obszarze kogeneracji i poligeneracji, tak aby do 2025 roku polskie technologie wdrażania systemów P2G (power-to-gas) o zużyciu energii elektrycznej co najmniej 1 Można zastosować MW.

(ii) Do 2030 roku systemy kogeneracji i poligeneracji mają być instalowane w budynkach mieszkalnych, biurowcach i obiektach użyteczności publicznej. Rok 2030 powinien być także początkiem wykorzystania wodoru do magazynowania energii ze źródeł odnawialnych.

(B) Wykorzystanie wodoru jako paliwa alternatywnego w transporcie

Zastępowanie paliw konwencjonalnych wodorem w transporcie publicznym, drogowym, kolejowym, morskim i lotniczym jest kluczowe dla osiągnięcia celu, jakim jest transport niskoemisyjny. Działania zaplanowane w strategii obejmują produkcję i wdrożenie do 2025 r. 100, a nawet 250 autobusów napędzanych wodorem, a następnie uruchomienie nawet 1000 autobusów do 2030 r., budowę co najmniej 32 stacji tankowania wodoru, rozbudowę stacji wodorowych -napędzanie pociągów i statków oraz produkcja paliw syntetycznych.

(C) Wspieranie dekarbonizacji przemysłu

Zastosowanie wodoru niskoemisyjnego ogranicza emisję gazów cieplarnianych w tych sektorach gospodarki, które są trudne do zelektryfikowania i tym samym stanowią przeszkodę w osiągnięciu neutralności klimatycznej. Aby przyspieszyć dekarbonizację przemysłu, wspierane będą działania na rzecz wydobycia i wykorzystania niskoemisyjnego wodoru w procesach produkcji petrochemicznej, chemicznej i nawozowej, a także budowa co najmniej pięciu dolin wodorowych w Polsce, które będą pełnić funkcję ośrodków doskonałości we wdrażaniu gospodarki wodorowej.

(D) Produkcja wodoru w nowych zakładach

Aby osiągnąć neutralność klimatyczną, produkcja wodoru powinna opierać się na źródłach niskoemisyjnych lub bezemisyjnych. Z tego powodu działania zaplanowane w strategii obejmują badania i rozwój technologii produkcji wodoru niskoemisyjnego, a także wprowadzenie instalacji do produkcji wodoru ze źródeł niskoemisyjnych o mocy minimalnej 50 MW, takich jak: B. Elektroliza wody i reforming parowy biometanu. Oczekuje się, że systemy te osiągną moc wyjściową 2 GW do 2030 r.

(mi) efektywny i bezpieczny przesył, dystrybucja i magazynowanie wodoru

Dla rozwoju gospodarki wodorowej istotne jest sprawne i bezpieczne przesyłanie, właściwa dystrybucja i magazynowanie wodoru. Strategia zakłada zatem rozwój sieci przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej, w tym adaptację istniejącej infrastruktury gazowej, a także przygotowanie planów nowej, w tym tzw. autostrady wodorowej (gazociąg Północ-Południe). Ponadto nacisk położony jest na badania i rozwój lekkich zbiorników do dystrybucji wodoru oraz wykorzystania kawern solnych jako magazynu wodoru.

(F) Tworzenie stabilnego otoczenia regulacyjnego

Wreszcie rozwój gospodarki wodorowej nie jest możliwy bez sprzyjającego otoczenia regulacyjnego. Stworzenie ram regulacyjnych dla wodoru jako paliwa alternatywnego w transporcie, a następnie kolejnych regulacji stanowiących podstawę prawną funkcjonowania rynku wodoru w Polsce, pozostaje kluczowe dla rozwoju otoczenia regulacyjnego przyjaznego biznesowi. W latach 2022 i 2023 ma zostać zmienionych kilka ustaw, które sprzyjają dalszemu rozwojowi gospodarki wodorowej.

3. Środki nielegislacyjne

14 października 2021 r. przedstawiciele rządu, przedsiębiorców, środowiska akademickiego i organizacji pozarządowych podpisali porozumienie sektorowe na rzecz stworzenia gospodarki wodorowej w Polsce. Sygnatariusze zobowiązali się do podjęcia pewnych długoterminowych działań na rzecz rozwoju nowego sektora, w tym aktualizacji programów edukacyjnych w celu budowania wyspecjalizowanej siły roboczej oraz opracowania opłacalnych modeli produkcji, magazynowania i dostaw niskoemisyjnego i odnawialnego wodoru.

Strategia uwzględnia także szereg działań o charakterze pozalegislacyjnym, które polski rząd powinien podjąć, takich jak utworzenie Centrum Technologii Wodorowych – dedykowanej jednostki zajmującej się m.in. koordynacją projektów B+R, inicjowaniem nowych projektów oraz zapewnianiem usług doradczych i Edukacji na temat wodoru. Strategia opisuje także utworzenie polskiego ekosystemu innowacji doliny wodorowej, szkolenie wykwalifikowanej kadry, współpracę międzynarodową, działania edukacyjne i kampanie społeczne promujące wykorzystanie wodoru.

4. finansowanie

Aby zapewnić rozwój gospodarki wodorowej w Polsce, strategia zakłada zapewnienie przedsiębiorcom odpowiednich programów finansowania oraz tworzenie jednostek badawczych i instytucji publicznych. W strategii wymieniono kilka programów i sposobów finansowania, zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym, w tym IPCEI (Important Projects of Common European Interest), CEF (Łącząc Europę Facility Energy), Mechanizm Sprawiedliwej Transformacji oraz finansowanie z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (programy takie jak „Nowa Energia”, „Zielony Transport Publiczny” i „Wodorowanie Gospodarki”) oraz z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (m.in. wsparcie programu „Technologie wodorowe”).