opinia | Polska nie jest przyjacielem Zachodu

Sukces partii opiera się na ukierunkowanych transferach socjalnych, ukłonie w stronę katolickiej tożsamości kraju i deklarowanym nacjonalizmie. Ale wiele zawdzięcza również sprytnie rozegranym kampaniom zbiorowego strachu i demonizacji. Przez większą część ośmioletniej kadencji partii głównymi celami byli imigranci, kobiety i mniejszości seksualne. Rząd regularnie atakuje także opozycję, często posługując się makabryczną konspiracją. To jest minister I kibic sugerują na przykład, że lider opozycji i były premier Donald Tusk zaplanował katastrofę lotniczą, w której zginął polski prezydent w 2010 roku. Choć są naciągane, takie teorie spiskowe współgrają z wszechobecnym strachem, że rzeczy tak właśnie wyglądają – i szybko je wzmacniają na gorsze.

To właśnie ten strach leży u podstaw reakcji kraju na wojnę. Nowożytna historia Polski – anektowanej, ujarzmionej i okupowanej – naznaczona jest powtarzającą się utratą niepodległości. Ta tragiczna spuścizna, która nigdy nie jest daleko, wyjaśnia energiczną reakcję rządu na wojnę na Ukrainie: przyszłość nie może powtórzyć przeszłości. I to nie tylko w Polsce. Wystarczy rzut oka na mapę, by stwierdzić, że najzacieklej broniącymi Ukrainy państwami są kraje dotknięte paktem nazistowsko-sowieckim z 1939 r., który spustoszył Finlandię, kraje bałtyckie i Rumunię wraz z zawieszonymi armiami polskimi. Ich solidarność opiera się na traumie rosyjskiego imperializmu.

Stany Zjednoczone powinny wziąć to pod uwagę. W lutym, w rocznicę inwazji, prezydent Biden przemawiał na Zamku Królewskim w Warszawie. Po pochwaleniu Polski jako jednego z „wielkich sojuszników” Stanów Zjednoczonych, Biden podkreślił znaczenie obrony wolność i demokracja. To było mocne przemówienie. Ale wolność i demokracja niekoniecznie idą w parze w tej części świata. Wystarczy spojrzeć na fakt, że Prawo i Sprawiedliwość ma się dobrze pomimo skandali rządowych i szalejącej inflacji 35 procent w sondażach.

Odświeżony międzynarodowy wizerunek partii jako zagorzałego przyjaciela Ukrainy tylko pomaga scementować to poparcie. Rząd może przekonująco przedstawiać się jako gwarant bezpieczeństwa w kraju i za granicą, które jest gwarantowane przy wsparciu Zachodu. Wraz z krajami takimi jak Indie, Turcja i Rwanda, Polska może stać się częścią układanki niezbyt liberalnych przyjaciół Zachodu i pomóc umocnić opozycję wobec Rosji i Chin. Ten proces odbywa się z korzyścią dla Zachodu – ale niezgodnie z jego wartościami.

Nie musi tak być. Z jednej strony Stany Zjednoczone wywierają w Polsce znaczący wpływ. Gdyby pan Biden, którego dwie wizyty w kraju były ważnymi wydarzeniami w zeszłym roku, wypowiedział się przeciwko wewnętrznym zachowaniom rządu, byłby to mocny sygnał dla przywódców partii. Ponadto Waszyngton mógłby udzielić pomocy finansowej – w ubiegłym roku zainwestowały Stany Zjednoczone 288,6 miliona dolarów w Wojsku Polskim – pod warunkiem przestrzegania standardów demokratycznych i praworządności. Może nie zadziałać od razu: wstrzymanie przez Unię Europejską środków na odbudowę po pandemii w proteście przeciwko łamaniu przez rząd niezawisłości sędziowskiej nie odwróciło tego spadku. Ale pokazałoby polskim antyliberałom, że nie mogą po prostu robić, co chcą.