Nieruchomości nie są odporne na skutki gospodarcze i geopolityczne

Całkowita podaż nowoczesnych budynków I&L wynosi prawie 25 milionów metrów kwadratowych na rynkach kapitałowych krajów CEE-13 i ponad 67 milionów metrów kwadratowych na poziomie kraju.

Trendy inwestycyjne w sektorze przemysłowym i logistycznym

Można zaobserwować duże zainteresowanie klasą aktywów I&L. Inwestorzy poszukują różnych opcji, takich jak zakup gruntów, inwestycje indywidualne, duże portfele oraz umowy sprzedaży i leasingu zwrotnego z długoterminowymi zyskami. Sektor ten nie jest jednak odporny na wpływy gospodarcze i geopolityczne, w tym wyższe koszty finansowania, różnice cenowe pomiędzy kupującymi i sprzedającymi oraz ograniczoną dostępność produktów.
Dominika Jędrak, Dyrektor ds. Badań i Doradztwa w Polsce i regionie CEE w Colliers

Pomimo tych wyzwań sektor I&L pozostaje kluczowym przedmiotem inwestycji w regionie Europy Środkowo-Wschodniej (CEE-6).

Kompresja rentowności i wzrost czynszów

Znaczący spadek zwrotów w regionie CEE-6 w latach 2012-2021 wynikał z niskiej podaży produktów i silnego popytu. Dodatkowo znacząco wzrosły ceny najmu, szczególnie na najbardziej pożądanych rynkach, gdzie poziom pustostanów jest niski. Choć wzrost czynszów może ustabilizować się w perspektywie krótko- i średnioterminowej, presja gospodarcza na niektórych rynkach może doprowadzić do niewielkich spadków. Pomimo tych wahań ogólne perspektywy dla sektora I&L w całym regionie Europy Środkowo-Wschodniej pozostają pozytywne i oczekuje się dalszego wzrostu i wyników. Wartości kapitału w przeliczeniu na metr kwadratowy nadal wydają się atrakcyjne na tle Europy Zachodniej.

Dynamika podaży i popytu w sektorze przemysłowym i logistycznym

Całkowita podaż nowoczesnej powierzchni I&L w stolicach krajów CEE-13 wynosi prawie 25 milionów metrów kwadratowych, a na poziomie kraju ponad 67 milionów metrów kwadratowych. Pomimo zróżnicowanego poziomu pustostanów w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, popyt na powierzchnie I&L był w ostatnich latach duży, napędzany głównie przez takie sektory jak 3PL, handel detaliczny i dystrybucja. Jednak w 2023 r. w większości krajów nastąpił spadek popytu, częściowo ze względu na czynniki gospodarcze i geopolityczne.

Zrównoważone inicjatywy

Inicjatywy na rzecz zrównoważonego rozwoju w regionie CEE 6 dotyczą niemal 90 proc. całości zasobów nowoczesnej powierzchni przemysłowo-logistycznej. Kraje CEE-6 od dawna wdrażają zielone rozwiązania w budynkach, czego efektem są obiekty posiadające najwyższe poziomy certyfikacji środowiskowej, takie jak BREEAM czy LEED. Postęp we wdrażaniu ESG jest zróżnicowany w poszczególnych krajach EŚW-6, jednak pod tym względem są one najbardziej rozwiniętą grupą krajów w ramach EŚW-13. W krajach bałtyckich rośnie zainteresowanie zielonymi technologiami i efektywnością energetyczną, choć postęp we wdrażaniu zasad ESG jest na różnym poziomie.
Silviu Pop, szef działu badań na Rumunię i region CEE w Collliers

Dynamika rynku pracy w regionie CEE-13

Rynek pracy w regionie CEE-13, szczególnie w obszarach produkcji i logistyki, wykazuje znaczne różnice płacowe pomiędzy krajami, przy znaczącym wzroście wynagrodzeń w regionie CEE-6. Wzrost ten wynika z trendu w kierunku Nearshoringu w logistyce i automatyzacji procesów produkcyjnych. Podczas gdy sektor produkcyjny odnotowuje znaczny wzrost rok do roku, sektor logistyki rośnie w bardziej umiarkowanym tempie. Rosnące zapotrzebowanie na wykwalifikowaną kadrę w obszarach logistyki i produkcji powoduje, że firmy zbliżają się do regionu Europy Środkowej i tam się rozwijają.

Trendy migracyjne i dynamika siły roboczej

W kilku krajach, zwłaszcza w Rumunii i Bułgarii, obserwuje się znaczące roczne zmiany w populacji migrantów. Bałkany Zachodnie są także znaczącym źródłem migracji do innych krajów europejskich. Pomimo wyzwań związanych z rekrutacją pracowników o określonych umiejętnościach, region pozostaje ważnym korytarzem migracji wewnętrznych, oferującym branżom możliwość przyciągnięcia pracowników z różnymi doświadczeniami i umiejętnościami. Ponadto rynki pracy są nadal bardziej przychylne niż w Europie Zachodniej.