Nagrodzony Oscarem film ukazujący życie i możliwą śmierć Nawalnego

„Jeśli zginiesz i tak się stanie, jaką wiadomość pozostawisz narodowi rosyjskiemu?”

To pierwsze pytanie, jakie kanadyjski reżyser Daniel Roher zadaje Aleksiejowi Nawalnemu w nagrodzonym Oscarem w 2022 roku dokumencie „Nawalny”.

„Daj spokój, Daniel, nie” – odpowiada z uśmiechem Nawalny.

„Nie ma mowy. To tak, jakbyś kręcił film o mojej śmierci.

Wraz z wiadomością, że 47-letni rosyjski działacz polityczny zmarł w piątek w więzieniu na kole podbiegunowym, słowa te nabrały nowego znaczenia.

Władze rosyjskiego więzienia poinformowały, że krytyk Kremla poczuł się źle po spacerze. Zespół Nawalnego twierdzi, że władze rosyjskie celowo ukrywają jego ciało, aby „zatrzeć ślady”.

Pomimo oczywistych niebezpieczeństw, na jakie Nawalny narażony był w Rosji, Roher powiedział BBC, że wciąż jest w szoku, gdy usłyszał wiadomość o śmierci przyjaciela.

„W tej chwili, w której się znaleźliśmy – w tej chmurze smutku i żalu, która mnie przytłacza – jest to dla mnie szokujące” – powiedział BBC Roher.

„Byłem zszokowany, gdy usłyszałem tę wiadomość, chociaż każdy, kto ogląda ten film, nie powinien być zszokowany, nie powinno to być aż tak wielkim zaskoczeniem”.

Pan Roher opowiedział, jak rozwinęła się jego przyjaźń z Nawalnym podczas realizacji projektu filmowego.

„Myślę, że nasz wzajemny szacunek wziął się ze wspólnego poczucia humoru – to bardzo zabawny człowiek, lubi się śmiać. W ciągu mniej więcej dziesięciu sekund od spotkania naśmiewał się ze mnie i żartował moim kosztem.” „Mój język miłości, więc od razu go oddałem” – powiedział pan Roher.

Film opowiada historię Nawalnego, który wraz ze swoim zespołem odkrywa plan otrucia go śmiercionośnym środkiem paralityczno-drgawkowym Nowiczok.

W sierpniu 2020 roku podczas lotu nad Syberią upadł i trafił do szpitala w Omsku – awaryjne lądowanie uratowało mu życie. Ostatecznie rosyjscy urzędnicy zezwolili na przewiezienie go samolotem do Berlina na leczenie.

Rząd federalny ogłosił, że testy wojskowe wykazały „wyraźne dowody na istnienie chemicznego środka paraliżującego z grupy Nowiczok”.

Kreml zaprzeczył jakiemukolwiek zaangażowaniu i odrzucił ustalenia Nowiczoka. Wielu było sceptycznych, w tym sam Nawalny, który wraz z zespołem dziennikarzy rozpoczął własne śledztwo.

W niezwykłej scenie filmu Nawalny namawia agenta FSB, aby przez telefon przyznał, że bieliznę Nawalnego w tomskim hotelu spryskano bronią chemiczną.

Agent Konstantin Kudryavtsev powiedział, że Nawalny zginąłby, gdyby samolot nie wylądował awaryjnie. Los agenta jest nieznany.

„Wszyscy byliśmy oszołomieni” – powiedział Shane Boris, producent filmu.

„Nie sądzę, żeby ktokolwiek spodziewał się, że rozmowy telefoniczne przyniosą taki skutek, kiedy zespół rozpoczynał rozmowę”.

Film opowiada historię Nawalnego, który dochodzi do siebie po zatruciu i spędza czas z rodziną. Dokumentuje jego powrót do Rosji, gdzie po przybyciu zostaje aresztowany.

Już nigdy nie wyjdzie na wolność.

Roher twierdzi, że on i Nawalny zbliżyli się do siebie w ciągu dwóch miesięcy zdjęć, ale nie wszystko poszło gładko ze względu na tematykę.

„Były momenty, które były dość napięte, gdy musiałem zadawać mu nieprzyjemne rzeczy. Nawet pierwsze pytanie w filmie… to bardzo niewygodne pytanie, ale jestem tu przede wszystkim po to, żeby zrobić film” – powiedział.

Roher powiedział, że on i Nawalny wymienili listy po tym, jak wrócił do Rosji po zatrzymaniu.

„Do dziś jestem bardzo szczęśliwy, że ją mam. Umieściłem je w swoim biurze i będę je pielęgnować na zawsze” – powiedział.

Perspektywa śmiertelności Nawalnego przewija się przez cały film.

W scenie pomiędzy wywiadami jeden z członków ekipy Nawalnego pyta go, czy irytują go pytania o przeszłość.

Nawalny twierdzi, że tak nie jest, ale dodaje: „Dla mnie jest jasne, że kręci wszystko do filmu, który wypuści, kiedy mnie pobiją”.

W rzeczywistości film został wydany przed jego śmiercią i zyskał szerokie międzynarodowe uznanie. The Guardian stwierdził, że to „jedna z najbardziej oszałamiających rzeczy, jakie kiedykolwiek zobaczysz”, podczas gdy „Times” nazwał go „niewątpliwie jednym z najbardziej ekscytujących filmów dokumentalnych, jakie zostaną wydane w tym lub dowolnym roku”.

Wiele osób patrzy teraz na ten film innymi oczami.

„Aleksiej, jeśli zostaniesz aresztowany i wtrącony do więzienia lub stanie się coś nie do pomyślenia i zostaniesz zabity, jaką wiadomość pozostawisz narodowi rosyjskiemu?” – pyta pan Roher w końcowej scenie.

Nawalny odpowiada krótko po angielsku, po czym reżyser sugeruje, aby użył swojego języka ojczystego.

Kończy się po rosyjsku: „Nie zdajemy sobie sprawy, jak silni jesteśmy. Aby zło zatriumfowało, wystarczy, aby dobrzy ludzie nic nie robili.

„Więc nie bądź bezczynny” – mówi, po czym rzuca porozumiewawcze spojrzenie w kamerę.

Pan Roher twierdzi, że praca nad tym filmem odmieniła jego życie.

„To miało ogromny wpływ na mnie jako osobę” – powiedział.

„Kiedy będę rozmyślać o jego życiu, przypomni mi się, że niezależnie od sytuacji, w jakiej życie cię spotka… jeśli zachowasz lekkość i nie stracisz człowieczeństwa – nie przestawaj się śmiać, nie przestawaj pisać wiadomości walentynkowych do swojej żony – wszystko się ułoży. lepiej.

„Jak wiemy, nie wszystko będzie dobrze dla Aleksieja, ale jego życie to mistrzowska lekcja odwagi, odporności i światła w ciemności”.