Maria Curie i polski ruch oporu

O ikona wskazuje bezpłatny dostęp do powiązanych badań na JSTOR.

Maria Curie zdobyła dwie Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki i chemii. Większość ludzi o tym wie. Jednak niewielu wie o jego wysiłkach przeciwstawienia się kontroli Imperium Rosyjskiego nad regionem Polski podzielonym w XIX wieku. Jego działalność skupiała się głównie wokół zachowanie języka polskiego zagrożonego przez imperializm rosyjski.

W całej historii strategią kolonizacji było wymazywanie języków rodzimych i zastępowanie ich językami kolonizatorów. Usunięcie języka ludu pociąga za sobą jego kulturę, historię, tożsamość i przyszłość. Asymilacja będzie pełna dopiero wtedy, gdy dzieci okupowanego narodu zostaną przeszkolone w jej akceptowaniu, zapewniając długoterminową zgodność pokoleniową. Nie zastosowała się do tego Maria Curie, a następnie Maria Skłodowska.

W 1886 r. Skłodowska podjęła pracę u zamożnej rodziny Zorawskich jako guwernantka, czyli prywatna nauczycielka ich dzieci. W głębi serca wychowawczyni i polska nacjonalistka, nie pozwoliła żadnemu dziecku znajdującemu się w jej zasięgu spędzić dzieciństwa bez znajomości języka polskiego. Uczyła polskiego czytania i pisania nie tylko swoich oficjalnych podopiecznych, ale także dzieci miejscowych chłopów i robotników fabrycznych. Jednocześnie szkoliła pod dachem swojego pracodawcy około osiemnastu uczniów, z całą jego wiedzą i błogosławieństwem, gdyż podzielali jego polski nacjonalizm i wspierali tę małą, ale znaczącą obrazę.

To była bardzo tajna operacja. Jak pisze w niej Marilyn Baily Ogilvie Marie Curie: biografia, „Rząd rosyjski nie pochwaliłby takiej działalności, a nawet była przez to niebezpieczna [Curie] rozdawała rodzicom dzieci polskie książki.” Curie podejmowała ogromne ryzyko, skutecznie sprzeciwiając się dominującemu reżimowi politycznemu za pomocą tablic, ołówków i podręczników. Gdyby została schwytana, jej los mógłby być zdradzieckim więźniem lub zesłańcem na Syberię. Na szczęście nie została żadnym z nich: wysoki status pracodawców, odosobnienie ich majątków i dyskretny sposób tajnego nauczania zapewniały jej bezpieczeństwo.

Nie było to pierwsze doświadczenie Curie w tajnych szkołach. Zanim rzuciła wyzwanie rosyjskiemu rządowi jako nauczycielka, rzuciła mu wyzwanie jako studentka. W latach 1883–1905 w stolicy Warszawie działała tajna organizacja zwana „Uniwersytetem Latającym”, wyjątkowa instytucja, która dała młodej Marii i jej starszej siostrze Broni możliwość wzniesienia się w powietrze. Na „Latającym Uniwersytecie” siostry mogły rozpocząć nieformalne, ale rygorystyczne studia, przygotowujące do przyszłej edukacji zawodowej na Sorbonie w Paryżu we Francji. Bronia zostałaby lekarzem, a Maria – jak wiemy – nowatorskim naukowcem i nauczycielem.

Według Kwartalnik Wilsona reportaż o tajemniczej szkolejej zasadniczym celem było „zastrzeżenie języka polskiego jako środka nauczania oraz nauczanie języka i literatury w szkołach podstawowych i średnich”. Rzuciła także wyzwanie polityce imperium wobec kobiet. Według doktryny imperialnej kobiety miały przebywać w domu, zajmować się sprawami domowymi i rodzić dzieci, aby utrzymać populację państwa i ideologię. Nie powinni zajmować się niczym więcej, zwłaszcza wyższym wykształceniem. Oczekiwano, że mężczyźni będą egzekwować te zasady, ale własny ojciec Curie, Władysław Skłodowski, zachęcał swoje córki do aktywności. Miał swój własny plan przeciwko Rosji i prawdopodobnie zaznał zemsty w postaci cichego buntu swoich dzieci. Według Rogera M. MacklisaWładysław i jego żona Bronisława Skłodowska byli nauczycielami, „których kariery zostały udaremnione przez panujące uprzedzenia do carskiej „rusyfikacji” polskiego systemu oświaty”. Po prostu zapisując się na Uniwersytet Latający, biorąc udział w zajęciach z języka polskiego i ucząc się, Curie odniosła sukces jako pomniejsza rewolucjonistka.

Jako Maria Skłodowska-Curie, zamężna, a później wdowa, przekazała swą polską dumę i swój stosunek do edukacji kobiet swoim córkom, Irenie i Ewie.Curie stawiała na pierwszym miejscu edukację własnych dzieci w języku polskim i zaszczepiała w nich im znaczenie posiadania własnej kariery zawodowej jako kobiety, kontynuując rodzinne dziedzictwo antyimperialistycznej opozycji. Curie doczekała się chwili wyzwolenia Polski od Rosji i ustanowienia II Rzeczypospolitej, która trwała w latach 1918-1939. Zmarła zaledwie pięć lat przed upadkiem Polski w wyniku inwazji z powrotem w ręce rosyjskie i niemieckie.

Wspieraj JSTOR codziennie! Już dziś dołącz do naszego nowego programu członkowskiego na Patreonie.