Lekcje polityczne: od thatcheryzmu do trussizmu

Od thatcheryzmu do trussizmu

Doświadczenia nastolatków mogą być formujące. Liz Truss, która będzie następną premier Wielkiej Brytanii z wyjątkiem wypadków, miała 15 lat, gdy upadł komunizm: pamięta, jak oglądała to w telewizji w salonie swoich rodziców. W wieku dwudziestu lat odwiedziła to, co zwykliśmy nazywać „Europą Wschodnią”. Z czułością wspomina „nadzieję i optymizm”, jakie znalazła w postkomunistycznej Pradze. Miało to również inne skutki. Podziw, jaki spotkała dla Margaret Thatcher, rozwiał odruchową niechęć do byłej konserwatywnej premier Truss, którą odziedziczyła po swoich lewicowych rodzicach.

Doświadczenia kształtujące Thatcher, urodzone pięćdziesiąt lat temu, były inne. Zobaczyła unoszącą się żelazną kurtynę i postanowiła ją zburzyć. Truss widział, jak upada. Ognista retoryka konserwatywnej liderki wobec reżimu Putina i Komunistycznej Partii Chin sugeruje, że zamierza ona pójść w ślady Thatcher.

Co by to oznaczało dzisiaj? Niektóre rzeczy się zmieniły. Pani Thatcher miała doskonałe relacje z Ronaldem Reaganem, oparte na wspólnej miłości do wolności i niechęci do komunizmu. Truss będzie trudny do zreplikowania. Administracja Bidena wykazuje niewielki entuzjazm dla bliższych więzi z Wielką Brytanią. Umowa handlowa po Brexicie zostaje uspokojona. Prezydent lubi robić drażniące uwagi na temat swojego irlandzkiego pochodzenia, sugerując, że może żywić urazy do Wielkiej Brytanii.

Kolejną zaletą Thatcher było to, że brytyjska gospodarka przeżywała rozkwit, napędzany deregulacją, prywatyzacją i globalizacją. Dla premiera Truss przywrócenie Wielkiej Brytanii dobrej kondycji gospodarczej będzie znacznie trudniejsze: dług jest ogromny, populacja się starzeje, a koszty Brexitu są gryzące.

Ale Wielka Brytania Truss wciąż ma karty do gry. Ma poważne zdolności militarne. Jest ich znacznie mniej niż dostępnych dla pani Thatcher, ale mają znaczenie w kontekście europejskim. Francja, jak na razie druga poważna potęga militarna kontynentu, jest utrudniona przez ogromny poziom nieufności wynikający ze wspaniałej osobistej dyplomacji prezydenta Emmanuela Macrona wobec reżimu Putina. Ze względu na swoją siłę gospodarczą Niemcy mogą kiedyś mieć znaczenie militarne, ale będzie to wymagało również gruntownej zmiany w ich nieodpowiedzialnej, naiwnej kulturze bezpieczeństwa. W tej chwili Wielka Brytania jest krajem, który ma znaczenie.

Wielka Brytania będzie miała szczególne znaczenie w czasie, gdy pojawiają się wątpliwości co do wiarygodności Stanów Zjednoczonych jako gwaranta bezpieczeństwa europejskiego. Niepokojące są zakłócenia w regionie Indo-Pacyfiku. Przyszły prezydent mógłby zdystansować USA od NATO. Lub sporny wynik w następnych wyborach prezydenckich może doprowadzić do paraliżu politycznego.

Podczas gdy zadaniem Thatcher było promowanie bezpieczeństwa europejskiego w epoce amerykańskiej wielkości, zadaniem Truss może być jego obrona w epoce amerykańskiej słabości.

Nowy premier powinien pamiętać, że nie wszystko z czasów Thatcher powinno być teraz naśladowane. Brytyjska polityka zagraniczna zbytnio skupiła się na Kremlu, kosztem zniewolonych narodów. Była źle przygotowana na upadek Sowietów. Thatcher postrzegała Europejską Wspólnotę Gospodarczą (jak była wtedy) jedynie jako wspólny rynek, a nie jako podmiot polityczny. Była niepotrzebnie podejrzliwa wobec zjednoczenia Niemiec.

We współczesnym kontekście wielkim zadaniem Truss będzie wyjście z cienia Brexitu. Wyścig o przywództwo konserwatywne zachęca konkurentów do ulegania ekscentrycznym i niedoinformowanym poglądom członków partii na Europę. Ale jako premier i mając 80 głosów, Truss będzie mogła obrać inną drogę, jeśli zechce. Choć zachowuje dystans ekonomiczny wobec rynku wewnętrznego UE i unii celnej, nic nie stoi na przeszkodzie, by zacieśnić stosunki wojskowe i bezpieczeństwa z krajami zagrożonymi przez Rosję.

Thatcher pomogła wyzwolić i zjednoczyć Europę, mimo często zimnych relacji z decydentami w Brukseli. Być może jej następca może zrobić to samo.