Grupa artystyczna pozywa polski rząd za polityczną ingerencję w instytucje kultury

Nowojorska organizacja zajmująca się prawami człowieka Artistic Freedom Initiative (AFI) zapowiedziała wszczęcie postępowania sądowego przeciwko „polskiej ingerencji w sektor kultury i sztuki” przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka i Trybunałem Sprawiedliwości UE. Posunięcie to następuje po opublikowaniu 100-stronicowego raportu przez AFI, Kontrola kultury: cenzura i tłumienie sztuki w Polsceprzedstawiający próby rządzącej partii Prawo i Sprawiedliwość (PiS) rzekomego „tłumienia wolnej i otwartej ekspresji artystycznej”.

AFI zainicjowała raport ze względu na coraz wyraźniejszą ingerencję rządu w polski sektor kultury i sztuki, zwłaszcza po tym, jak PiS wygrał drugą kadencję w 2019 r. Z populistycznym hasłem kampanii wyborczej „Bóg, Honor, Ojczyzna” PiS po raz pierwszy wygrał wybory w 2015 roku.

AFI twierdzi, że chce zwrócić uwagę na interwencje PiS w 23 polskich instytucjach kultury i sztuki, w których rząd powołał prawicowych dyrektorów. „Wyznaczenie ideologicznie zorientowanych liderów w muzeach państwowych gwarantuje, że programy artystyczne, kulturalne i historyczne przynajmniej nie będą kolidować z nacjonalistyczną narracją zdefiniowaną przez partię” – mówi Bankston. Minister kultury Piotr Gliński zniósł procedury rekrutacji oparte na zasługach dla głównych narodowych obiektów kultury, twierdzi AFI.

Jednym z najbardziej niepokojących wydarzeń jest rzekome przejęcie Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, które zostało otwarte na początku 2017 roku. Przedstawiciele PiS skrytykowali „całościowe podejście muzeum do pokazania współpracy, oporu i wiktymizacji szerokich grup ludności – w tym Polaków, Ukraińców, Chorwatów, Serbów, Żydów i Romów” – czytamy w raporcie AFI.

Miesiąc po otwarciu Naczelny Sąd Administracyjny podtrzymał prawo rządu PiS do połączenia Muzeum II Wojny Światowej z Muzeum Westerplatte, zezwalając Ministerstwu Kultury na zwolnienie i usunięcie Pawła Machcewicza ze stanowiska dyrektora. Ministerstwo kultury odmówiło przeprowadzenia otwartego konkursu na stanowisko dyrektora, zamiast tego powołało na to stanowisko zatwierdzonego przez partię Karola Nawrockiego – podaje AFI (Nawrocki złożył rezygnację w 2021 r.). Muzeum II wojny światowej ponownie skupia się na przedstawianiu polskiego bohaterstwa, mówi Sanjay Sethi, współdyrektor wykonawczy AFI.

bluźnierstwo i oszczerstwo

W efekcie artyści odczuwają skutki ingerencji PiS. „Zarówno polskie przepisy dotyczące bluźnierstwa, jak i zniesławienia poważnie ograniczyły twórczą ekspresję w tym kraju” – czytamy w raporcie. „Obie [laws] Dać prawicowym podmiotom niepaństwowym ogromne uprawnienia do wnoszenia pozwów przeciwko artystom, którzy kwestionują katolickie lub nacjonalistyczne przekonania historyczne” – mówi Sethi.

„Artyści, z którymi rozmawialiśmy w raporcie, mówili wprost o odstraszającym działaniu tych praw” – dodaje. Trwający przypadek zniesławienia dotyczy artysty Bartosza Staszewskiego, który umieścił tablice z napisem „LGBT Free-Zone” przy wejściach do społeczności powiązanych z PiS, które przyjęły rezolucje deklarujące, że są wolne od „ideologii LGBT”. Z raportu AFI wynika, że ​​Staszewski był przedmiotem czterech „absurdalnych pozwów o zniesławienie”.

Urodzony w Warszawie artysta Michał Frydrych zastanawia się nad stosunkiem polskiego rządu do sztuki i kultury. „Przypadki prześladowania artystów przez aparat państwowy dotyczą nie tylko wolności religijnej czy LGBTQ, ale także sztuki jako wehikułu politycznego aktywizmu” – mówi, odnosząc się do swojej rekonstrukcji spektaklu Tadeusza Kantora z 1967 roku Litera w 2020 roku, w którym wzięło udział 11 artystów i aktywistów. W pracy zwrócono uwagę na „plany rządu dotyczące przeprowadzenia wyborów-widm tylko drogą pocztową, podając w wątpliwość ważność głosowania”. Ci, którzy uczestniczyli w przedstawieniu, zostali później ukarani grzywną przez Inspekcję Sanitarną.

Frydrych mówi jednak, że są nowe wydarzenia. „Niektóre wolności i instytucje zostały zachowane i odzyskane w 2022 roku; Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie zostało usunięte z zasięgu urzędników państwowych i stało się instytucją w pełni miejską [and more autonomous],” on mówi.

Poza strategicznymi sprawami sądowymi, AFI uruchomiła również program rzeczniczy mający na celu wywarcie presji na Polskę w celu zmiany jej polityki kulturalnej w UE, Radzie Europy i ONZ. Celem jest osiągnięcie międzynarodowego konsensusu, który doprowadzi Polskę do uchylenia i dekryminalizacji przepisów dotyczących bluźnierstwa i zniesławienia. Polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych zostało poproszone o opinię w omawianych kwestiach, ale nie udzieliło odpowiedzi.