Wojna na Ukrainie i gospodarcze skutki pandemii COVID-19 szybko wywołały dwa poważne wstrząsy – przypomnienia o anemicznym wzroście w Unii Europejskiej (UE) po światowym kryzysie finansowym (GFC) i europejskim kryzysie zadłużenia.
Czy przed UE czeka kolejna dekada chłodnego wzrostu? Prosta odpowiedź brzmi – niekoniecznie! UE i świat wyciągnęły wnioski z błędów politycznych po GFC. Gdy wybuchła pandemia, rządy interweniowały, udzielając zdecydowanego i bezprecedensowego wsparcia politycznego, aby chronić dochody pomimo trwających blokad. Doprowadziło to do szybkiego ożywienia, a do 2021 r. UE powróciła do poziomu sprzed pandemii.
Jednak wojna na Ukrainie przerwała to krótkotrwałe ożywienie, ponieważ jej wpływ nadal ma wyniszczający wpływ na gospodarki. Wysoka inflacja i późniejsze zacieśnienie polityki monetarnej zmniejszyły przestrzeń fiskalną po środkach wsparcia pandemii, zakłócenia w handlu i przepływach finansowych oraz wysoki poziom niepewności wskazują na słaby wzrost. Ponadto kraje UE przyjęły transformację ekologiczną i cyfrową, ale jednocześnie borykają się z trudnościami strukturalnymi związanymi ze starzeniem się społeczeństwa, rosnącymi nierównościami i stagnacją postępu instytucjonalnego.
Pomimo tych wszystkich ograniczeń UE jest dobrze przygotowana, aby uniknąć powtórki z dekady niskiego wzrostu, która nastąpiła po światowym kryzysie finansowym. Co to zajmie?
Kwestię tę badamy dla czterech państw członkowskich UE – Bułgarii, Chorwacji, Polski i Rumunii – w najnowszym Okresowym Raporcie Gospodarczym UE: „Uświadomienie sobie potencjału po negatywnych wstrząsachKrótko mówiąc, odpowiedź brzmi, że potrzebne są przemyślane reformy, aby zwiększyć siłę roboczą, wzmocnić włączenie społeczne, zwiększyć inwestycje, usprawnić instytucje i zwiększyć wydatki na badania i rozwój.
W tych czterech krajach szacujemy wpływ głównych reform na ich potencjalny wzrost i perspektywy konwergencji w ciągu następnej dekady. Reformy te dotyczą przeciwdziałania skutkom kurczącej się siły roboczej, promowania włączenia społecznego, doskonalenia instytucji, zwiększania inwestycji oraz stymulowania transformacji cyfrowej i zielonej. W szczególności reformy oceniane w każdej z kategorii obejmują:
- Aby przeciwdziałać kurczącej się sile roboczej, należy podnieść wiek emerytalny, umożliwiając wzrost siły roboczej z 10 do 40 proc. nieaktywnej zawodowo ludności w wieku 55-64 lata w czterech krajach oraz integrację migrantów.
- Poprawę włączenia uwzględnia się jako zwiększenie liczby lat nauki w celu zlikwidowania luk w nauce (od 2020 r.) w porównaniu ze średnią UE, szczególnie w przypadku osób mniej zamożnych, gdzie luki te są zwykle mniejsze i większe.
- Usprawnianie instytucji i zachęcanie do inwestycji to (i) poprawa absorpcji środków unijnych do poziomu najlepszych firm unijnych; oraz (ii) wzrost o dwa standardowe błędy w skonstruowanym instytucjonalnym indeksie jakości z poziomów z 2020 r. w celu ujęcia poprawy skuteczności rządu, praworządności i kontroli korupcji.
- Prowadzenie transformacji cyfrowej i zielonej wymaga zwiększenia wydatków na badania i rozwój jako procent PKB ustalonych celów krajowych, w połączeniu z wyższymi wydatkami na energię i dekarbonizacją.
Połączony efekt tych reform i procesu konwergencji jest niezwykły (patrz wykres poniżej). Szacuje się, że jeśli te reformy zostaną wdrożone, potencjalny wzrost w ciągu następnej dekady podwoi się w porównaniu z wartościami wyjściowymi w Bułgarii (4,6 procent rocznie) i Chorwacji (3,2 procent rocznie) i będzie dorównywał tempu, jakie towarzyszyło akcesji do UE w Polsce (4 procent) i Rumunii. (5,2 proc.). Oznacza to wzrost potencjalnego wzrostu od ponad 1 punktu procentowego w Polsce (która ma mniej do nadrobienia niż średni poziom dochodu na mieszkańca w UE) do ponad 2 punktów procentowych w Bułgarii (która ma najwięcej do nadrobienia cztery kraje) . Co ważne, reformy te skróciły czas potrzebny do osiągnięcia średniego poziomu dochodu na mieszkańca UE (w PPP) do prawie połowy scenariusza bazowego dla Bułgarii i Chorwacji oraz 30 procent mniej dla Polski i Rumunii.
Rysunek 1. Wpływ scenariuszy reform na potencjalny wzrost w Bułgarii, Chorwacji, Polsce i Rumunii
Źródła: Oxford Economic Model; Bank Światowy. Uwaga: powyżej Liczby pokazują wpływ reform opisanych powyżej oraz w Rozdziale 4 raport. Scenariusz pełnej reformy obejmuje wpływ zmian prawnych na wiek emerytalny, zlikwidowanie luki edukacyjnej w stosunku do UE, zlikwidowanie połowy luki jakości instytucjonalnej w stosunku do UE oraz zlikwidowanie wykorzystania funduszy unijnych dla najlepszych pracowników dzięki zielonym inwestycjom NGEU (co jest również uwzględnione w scenariuszu bazowym) oraz osiągnięciem krajowych celów w zakresie inwestycji badawczo-rozwojowych. Szczegółowe informacje znajdują się w rozdziałach 4.1-4.5.
Ustalenia podkreślają istotny wpływ takich reform na przeciwdziałanie skutkom przeszkód strukturalnych, przyspieszenie konwergencji i postęp w transformacji ekologicznej i cyfrowej. Reformy te są w pełni wykonalne dla tych krajów i przyniosłyby znaczne dywidendy. Teraz decydenci polityczni muszą wykorzystać negatywne skutki wielu kryzysów i wdrożyć tak potrzebne reformy. Te cztery kraje mogłyby wykorzystać wyjątkową okazję, jaką daje duży pakiet finansowania UE, aby zapewnić prężne, sprzyjające włączeniu społecznemu i trwałe ożywienie gospodarcze – co jest tym ważniejsze, biorąc pod uwagę ryzyko pogorszenia sytuacji i zwiększoną niepewność co do perspektyw.
