W jednym z ataków uchwyconych na nagraniu poseł do Sejmu za pomocą gaśnicy zgasił świece chanukowe na menorze umieszczonej w ogólnodostępnej części budynku, wypełniając pomieszczenie mgłą i pokrywając pianą przechodniów. Następnie poseł skrajnie prawicowej Konfederacji Grzegorz Braun oświadczył, że „powinni się wstydzić ci, którzy biorą udział w usługach szatańskich”. Następnie został wykluczony z sesji parlamentarnej. Konfederacja skazany jego działania na X (dawniej Twitter).
Konfederacja powstała w 2018 roku jako sojusz pięciu skrajnie prawicowych partii polskich, w tym Konfederacji Korony Polskiej Brauna. Sojusz wygrał W tegorocznych wyborach uzyskało 7,2% głosów.
Sam Braun jest członkiem parlamentu od 2019 r. i otwarcie opowiadał o swoich poglądach oraz teoriach spiskowych o charakterze antysemickim, LGBTQ+ i antyunijnym. Jest znany odnosi się np. o „wojnie, którą Żydzi prowadzili przeciwko narodowi polskiemu”.
To nie jest jego pierwszy chwyt reklamowy. W czerwcu 2023 r. tak przerwany wygłosił wykład na temat „Problemów Polski z historią Holokaustu”, krzycząc „dość” i siłą odbierając mikrofon od mówcy.
Ostatnie działania Brauna mogły być reakcją na wyniki ostatnich wyborów w Polsce, w których centrowa Koalicja Obywatelska (KO) Donalda Tuska uzyskała wystarczającą liczbę głosów, aby utworzyć rząd koalicyjny z lewicą i centroprawicową Trzecią Drogą. Antysemicki akt Brauna miał miejsce w chwili, gdy parlament przygotowywał się do wotum zaufania dla nowego rządu. Głosowanie odbyło się i mimo zakłóceń wniosek został przyjęty.
Kontekstualizacja antysemityzmu w Polsce
Widok Brauna wymachującego gaśnicą mógł być dla wielu Polaków przygnębiający, ale być może nie zaskakujący. Otwarty antysemityzm jest w Polsce stosunkowo mniej napiętnowany niż w niektórych innych krajach Europy.
Prawdą jest, że kraje takie jak Francja i Niemcy również zmagały się ze zjawiskiem historycznej rywalizacji ofiar, czując, że cierpienia ich nieżydowskiej ludności podczas II wojny światowej zostały przeoczone ze względu na skupienie się na Holokauście – ale Polska była szczególnie powszechny przykład problemu.
Nieżydowscy Polacy ogromnie ucierpieli pod okupacją sowiecką i hitlerowską. Związek Radziecki nie uznał państwa polskiego, a naziści postrzegali wszystkich Polaków jako podludzi. Szacuje się, że pomiędzy 1,8 i 1,9 mln nieżydowskich Polaków zginął pod nazistami.
Akceptacja żydowskiej ofiary (90% polskich Żydów zginęli w Holokauście) i rozważyć możliwe współudział Często odnosi się wrażenie, że zatrudnianie do okupacji Polaków nie-Żydów odwraca uwagę od ich doświadczeń. Niektórzy uważają, że przeocza się wydarzenia takie jak zbrodnia katyńska w 1940 r. i zapomina o losie nieżydowskich polskich robotników przymusowych.
W niedawnym sondażu przeprowadzonym przez Ligę Przeciwko Zniesławieniom 57% respondentów w Polsce stwierdziło, że Żydzi nadal zbyt dużo mówią o tym, co przydarzyło im się podczas Holokaustu, a uczeni to zrobili pokazane że poczucie wiktymizacji koreluje z przekonaniami antysemickimi w Polsce. Do tego dochodzi dziedzictwo reżimu komunistycznego w Polsce jako części bloku sowieckiego. W tym okresie cierpienie Żydów podczas Holokaustu było uogólniane jako część szerszej ofiary faszyzmu, a nie etykietowane jako coś specyficznego dla społeczności żydowskiej.
Skutki tego są nadal odczuwalne. Dopiero w 2018 roku rządząca wówczas partia Prawo i Sprawiedliwość (PiS) przyjęła ustawę zabraniającą oskarżania narodu polskiego lub państwa polskiego o współudział w nazistowskim Holokauście. Później zmieniono to i uznano to za przestępstwo cywilne, a nie karne.
Katolicyzm odegrał także rolę w polskim antysemityzmie jeszcze przed Holokaustem. Widać to teraz za pośrednictwem mediów religijnych, takich jak Radio Maryja, które transmisje antysemickie teorie spiskowe, takie jak rzekoma żydowska infiltracja liberalnej polityki i obawa, że Żydzi mogą odzyskać mienie skradzione podczas Holokaustu. Ta ostatnia kwestia jest szczególnie kontrowersyjna w Polsce, gdyż jako jedyny kraj UE nie uchwaliła przepisów nakazujących zwrot skradzionego mienia potomkom żydowskich właścicieli.
Znaczące jest również odniesienie Brauna do „aktów kultu szatańskiego”. Oznacza wiarę w Sprawa o zniesławienie krwi – pogląd, który stanowi istotną część historycznej nienawiści antyżydowskiej i że Żydzi używają krwi chrześcijańskiej w swoich nabożeństwach.
EPA/Marcin Obara
Przez całą swoją kadencję PiS starał się prezentować jako obrońca wartości chrześcijańskich. I chociaż PiS nie jest tak rażąco antysemicki jak Konfederacja, prawdopodobnie znormalizował antysemityzm za czasów swojej władzy dzięki swoim wykluczającym narracjom. Partia, odwołując się do swojego chrześcijańskiego wizerunku, argumentuje, że broni Polski przed muzułmanami Z wyłączeniem członków społeczności LGBTQ+ i do Bramka Działaczki na rzecz praw kobiet protestują przeciwko ograniczeniom dotyczącym aborcji. Pomysł, że polska grupa składa się z tradycyjnych katolików i nikogo innego, szkodzi polskim Żydom.
Skrajna prawica w Europie Zachodniej
Choć antysemityzm nie jest bynajmniej cechą charakterystyczną Polski, partie skrajnie prawicowe, które odniosły sukces wyborczy w Europie Zachodniej, wyrażają swój antysemityzm w bardziej ukryty sposób. Partie takie jak Alternatywa dla Niemiec (AfD) przekonały się, jakie korzyści płyną z odpierania oskarżeń o uprzedzenia wobec Żydów. Konfederacja Brauna jest być może bardziej ideologicznie podobna do partii skrajnych, takich jak Die Heimat (dawniej NPD) w Niemczech – które są obecnie nieistotne dla wyborów.
Partie, które odniosły sukces wyborczy, takie jak AfD, Rassemblement National we Francji czy Austriacka Partia Wolności, są znane z angażowania się w relatywizm Holokaustu i okazjonalnego używania antysemickich haseł, takich jak „globaliści”. Ponieważ jednak partie te zbudowały także wizerunek jako prożydowskie, zwłaszcza poprzez narrację o chęci „ochrony” Żydów przed muzułmańskim antysemityzmem, byłoby mało prawdopodobne, aby partie te zdecydowały się na taki wybieg jak Braun i publicznie zaatakowały Żydów, ponieważ oni są Żydami.
Przynajmniej pocieszające jest to, że sztuczka Brauna wywołała taką reakcję, a jego sojusz pozostaje na marginesie polskiej polityki. Tymczasem nowe stanowisko Tuska na stanowisku premiera, miejmy nadzieję, zapoczątkuje okres większej integracji z polskim społeczeństwem.
