„Arktyczne potwory” zagrażają lokalnym społecznościom Grenlandii

W ostatnich latach wybrzeża Arktyki coraz częściej nawiedzają fale tsunami, które nasilają zniszczenia wybrzeży morskich i często stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia ludzkiego. Te ekstremalne fale powstają w wyniku osunięć ziemi lub skał do morza. „To są prawdziwe potwory Arktyki” – mówi dr Mateusz Strzelecki, kierownik projektu „GLAVE – Wybrzeża paraglacjalne przekształcone przez fale tsunami – przeszłość, teraźniejszość i cieplejsza przyszłość”. W ramach projektu latem zakończyła się trzytygodniowa wyprawa naukowa na zachodnie wybrzeże Grenlandii.

Naukowcy udokumentowali skutki dużych fal morskich na wyspie Disko i osuwisk po przeciwnej stronie Cieśniny Vaigat. Celem badań jest m.in. znalezienie odpowiedzi na pytanie, jaką rolę odgrywają tsunami w przekształcaniu krajobrazu wybrzeża Arktyki oraz w jaki sposób przygotować społeczności nadmorskie do łagodzenia ich skutków.

„Fale te mogą być spowodowane przez ocielanie się lodowców i rotację gór lodowych, których łączna wysokość na powierzchni i pod wodą sięga czasami kilkuset metrów. Jednak największe fale powstają w wyniku osuwania się mas skalnych na zboczach gór otaczających fiordy i na ich podwodnych zboczach. Wysokość jego nagromadzenia sięga czasami kilkuset metrów” – mówią dr Strzelecki, który kierował ekspedycją naukową na zachodnie wybrzeże Grenlandii, oraz dr Marek Kasprzak.

„Osuwiska te uwarunkowane są topografią terenu, budową geologiczną podłoża i ruchami tektonicznymi, ale w środowisku polarnym przemieszczeniem wietrzenia skał sprzyja także coraz głębsze topienie tzw. warstwy aktywnej – część gleby znajdująca się nad trwale zamarzniętym podglebiem (wieczną zmarzliną)” – twierdzą naukowcy.

Osuwiska i tsunami to jedne z widocznych skutków współczesnych zmian klimatycznych. „Wraz z recesją lodowców, degradacją wiecznej zmarzliny oraz zmniejszeniem zasięgu i częstotliwości występowania lodu morskiego zmieniają one sposób funkcjonowania środowiska i krajobraz Dalekiej Północy” – podkreślają naukowcy. „Rosnąca częstotliwość występowania tego typu ekstremalnych zdarzeń stała się wyzwaniem dla społeczności lokalnych i polityki państw arktycznych” – dodają Kasprzak i Strzelecki.

Oczekiwane skutki projektu badawczego obejmują gromadzenie informacji, które pomogą przygotować społeczności przybrzeżne na zdarzenia ekstremalne.

Oprócz lidera projektu Mateusza Strzeleckiego w grupie, która od 24 lipca 2023 r. przebywała na Grenlandii przez trzy tygodnie, znaleźli się: A. Sobczyk (pomiary strukturalne skał, rekonesans osadów plażowych metodą georadarową), J. Waroszewski (dokumentacja narażenia gleby), H. Marszałek (pomiary hydrogeologiczne), J. Kavan (mapowanie technikami BSP), M. Szczypińska (analizy teledetekcyjne) i M. Kasprzak (rozpoznanie geofizyczne strefy przybrzeżnej).

Ich bazą stał się jacht S/Y Ocean A z kapitanem A. Górajkiem, który ma duże doświadczenie w podróżach polarnych. Jak wynika z informacji prasowej uczelni, „grupa badawcza wylądowała na odcinkach wybrzeża wyspy Disko, na których nie napotkano tsunami, oraz na plażach, które wielokrotnie je dotykały. Była też okazja do obserwacji zniszczeń spowodowanych przez tsunami. roku 2000 w górniczym miasteczku Qullissat.”

Ostatnim etapem prac było zmapowanie linii brzegowych zniszczonych przez fale powstałe w wyniku ocielenia lodowca Eqip Sermia.

Projekt „GLAVE”, którego częścią była wyprawa na Grenlandię, finansowany jest przez Narodowe Centrum Nauki. (PAPKA)

amk/ zan/ kap/

tr. RL