Rzymscy żołnierze, którzy okupowali tereny dzisiejszej północnej Bułgarii położone wzdłuż Dunaju, musieli stawić czoła wszelkiego rodzaju buntom przeciwko imperium, ale przynajmniej udało im się zachować w miarę chłodne wino. Archeolodzy odkryty 2000-letnia inkrustowana konstrukcja ceramiczna, która ich zdaniem służyła do przechowywania wina i łatwo psującej się żywności.
Jest to rzadkie znalezisko i druga „lodówka” tego rodzaju odkryta w starożytnej fortecy na stanowisku archeologicznym Nowe. Pierwszy był znalezione w zeszłym roku: pojemnik z płyt ceramicznych pod podłogą koszar wojskowych. Prawdopodobnie służył do przechowywania żywności, o czym świadczą znalezione wraz z nim naczynia ceramiczne i niewielkie fragmenty gotowanej kości, a także węgiel drzewny i miska, w których palono kadzidło w celu odstraszenia owadów.
To najnowsze odkrycie jest godne uwagi, ponieważ posiada dodatkowy element chłodzący w postaci ołowianej rury (podłączonej do systemu akweduktów) biegnącej po jednej stronie. Według kierownika zespołu Piotra Dyczka, archeologa z Uniwersytetu Warszawskiego, fragmenty naczyń do picia wina, mis i kości zwierzęcych powinny pomóc zespołowi odtworzyć ostatni posiłek żołnierzy.
Twierdza Novae została założona w połowie I wieku naszej ery przez VIII Legion Augusta wzmocnić granicę Cesarstwa Rzymskiego wzdłuż Dunaju przed barbarzyńskimi najeźdźcami – głównie poprzez stłumienie powstania trackiego. Stanowił także podstawę do 1. Legion Włoskizałożona przez cesarza Nerona po Wojna rzymsko-partyjska. Kiedy Neron zmarł, I Legion Włoski krótko walczył po stronie ośmiomiesięcznego cesarza Witeliuszprzez kogo został pokonany przez Wespazjana siły. Następnie Wespazjan przydzielił legion do Novae, gdzie bronił Rzymu za panowania Trajana. Wojny Dackiewśród innych konfliktów.
Piotra Dyczka
Istnieją trzy znane akwedukty dostarczające wodę do twierdzy, a w pobliżu stopniowo rozwinęła się osada cywilna, w której mieszkali różni rzemieślnicy i kupcy, którzy zwykle podążali za legionem rzymskim podczas jego podróży. Novae przetrwało atak Gotów w 250 r. n.e., lecz zostało zniszczone w wyniku najazdów barbarzyńców w drugiej połowie tego stulecia. Legion pozostał, choć w mniejszych oddziałach, odbudowując kilka małych fortów i budynków cywilnych oraz brukując nowe ulice, wykorzystując ponownie stare kamienie. Pod koniec V i VI wieku nad fortecą zbudowano katedrę, a miasto ostatecznie przestało istnieć jako rzymska placówka pod koniec VI wieku.
Polscy i bułgarscy archeolodzy od kilkudziesięciu lat prowadzą prace wykopaliskowe, stopniowo odkrywając między innymi budynek siedziby, szpital, łaźnie i nekropolię. Znaleźli także studnie, obciążniki tkackie i rybackie, windy kotwiczne, fragmenty szkła oraz prosty ręczny młyn do mielenia zboża (pytanie). W wyniku ubiegłorocznych prac powstało kilkadziesiąt monet, pochodzących prawdopodobnie z III wieku n.e. do początków panowania Konstantyna Wielkiego na początku IV wieku.
W tym roku odkopano koszary wojskowe, które prawdopodobnie były związane z VIII Legionem Augusta – najstarszym legionem Cesarskiej Armii Rzymskiej i pierwszym, który na stałe stacjonował na granicy Dunaju. Oprócz piwnicy na wino zespół Dyczka znalazł także piec do wypalania ceramiki z IV w. n.e., w którym znajdował się zestaw kieliszków do wina. Odkryli także mały wisiorek ze srebrną myszą i 200 innymi drobnymi artefaktami.
