Polscy archeolodzy będą prowadzić badania w Parku Narodowym Serengeti

Park Narodowy Serengeti w Tanzanii to największy obszar chroniony na świecie, położony na wyżynach pomiędzy Jeziorem Wiktorii a zachodnim krańcem Rift Valley, uważanej za kolebkę ludzkości. To zaledwie kilkadziesiąt kilometrów od słynnego wąwozu Olduvai, jednego z najsłynniejszych stanowisk archeologicznych na świecie, w którym odnaleziono ślady obecności ludzi i innych gatunków humanoidalnych sprzed 2,6-1,7 mln lat.

„Po rozkwicie badań nad pochodzeniem człowieka w latach 70. i 80. XX wieku, po wykopaliskach i wielkich odkryciach takich gwiazd jak profesor John Bower oraz Mary i Louis Leakey, zaobserwowaliśmy, że naukowa moda na badania w tej części Afryki i wielkich Minęło trochę afrykańskich sawann. Zainteresowania badaczy przesunęły się zwłaszcza w stronę Azji i Ameryki” – mówi dr Marta Osypińska z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Jej zdaniem w Tanzanii pracuje obecnie niewielu archeologów, a badania zagranicznych naukowców prowadzone są głównie w wąwozie Olduvai. Ponadto istnieje tylko kilka konkretnych wykopalisk.

Początkowe prace archeologiczne w Serengeti, prowadzone około 40 lat temu pod kierunkiem amerykańskiego badacza profesora Johna Bowera i 20 lat temu pod kierunkiem profesora Audaxa Mabulli, wskazują na ogromny potencjał naukowy Serengeti, zwłaszcza w aspekcie paleolitu (epoki starego kamienia). Oprócz bogatych kolekcji artefaktów kamiennych, stanowiska te pełne są doskonale zachowanych zmineralizowanych pozostałości kości.

„To wciąż niezwykle interesujący obszar. Świat nauki chętnie sprowadza z tego miejsca nowe dane, uzyskane nowoczesnymi metodami, np. analizą izotopową” – mówi dr Osypińska.

Polscy badacze postanowili przywrócić zainteresowanie badaniami w Afryce. Osypińska i dr Piotr Osypiński z Instytutu Archeologii PAN rozpoczęli oficjalne rozmowy z archeologami z Uniwersytetu Dar es Salaam w Tanzanii – profesorem Audaxem Mabullą, profesorem Emanuelem Kessym i dr.

Pierwszym krokiem będzie przygotowanie profesjonalnej mapy stanowisk archeologicznych w Serengeti. Do chwili obecnej nie stworzono żadnych map dokumentujących archeologię Serengeti. Profesor Mabulla jako jedyna posiada pełną wiedzę na temat lokalizacji obiektów, pomników i ich chronologii.

Naukowcy pracujący nad projektem wykorzystają nowoczesną metodologię (GIS) i sprzęt (zdjęcia satelitarne, drony) oraz będą ściśle współpracować z naukowcami z Tanzanii, aby możliwie najdokładniej udokumentować stanowiska archeologiczne w rejonie Serengeti w kontekście topograficznym.

W sierpniu i wrześniu 2024 r. badacze chcą wykonać szczegółową mapę południowej części parku, a następnie stopniowo powiększać ten obszar.

To dopiero początek, gdyż archeolodzy czekają na grant, który wykorzystają we własnych wykopaliskach.

„Chcemy skupić się na późnej i środkowej epoce kamienia. Był to czas, w którym wyłonił się anatomicznie nowoczesny człowiek. Był to także okres, w którym kształtował się człowiek, nabywał umiejętności, przystosowywał się do zmian w środowisku, uczył się tworzyć narzędzia z różnych surowców, posługiwać się ogniem, ozdabiać ciało, budować domy, konserwować mięso. Wszystkie cechy, które pozwoliły nam – ludziom – z sukcesem ekspansję na cały świat, zostały nabyte na sawannach Afryki Wschodniej. Postrzegamy te sawanny, w tym Serengeti, jako kolebkę człowieka. Miejsce, w którym odbyła się nasza ostatnia ewolucja” – mówi dr Osypińska.

Badacze mają nadzieję, że uda im się odnaleźć szczątki tych pierwszych ludzi, ale także szczątki zwierząt, gdyż w ramach swoich badań poznają historię powstawania fauny cerrado, historię powstawania człowieka oraz najstarsze momenty naszej kultury i Umiejętności.

To jeden z nielicznych polskich projektów badań archeologicznych w Tanzanii. Osiemnaście lat temu profesor Michał Kobusiewicz pracował w kraju, ale jego badania były częścią amerykańskiej wyprawy. W 2018 roku archeolog Maciej Grzelczyk odkrył w rezerwacie Swaga Swaga setki malowideł jaskiniowych sprzed kilku tysięcy lat.

Osypińska dodaje, że badania archeologiczne w Serengeti są niezwykle wymagające logistycznie. Nie ma stałej infrastruktury. Jest to także najbogatszy biologicznie obszar na planecie, z największą akumulacją „biomasy” na metr kwadratowy. Oznacza to pracę wśród stad gnu i zebr, wśród mobilnych rodzin słoni i pawianów, w pobliżu hipopotamów wskakujących do rzeki i wśród wszechobecnych drapieżników: hien, lampartów, a przede wszystkim lwów.

«Prace archeologiczne należy prowadzić przy wsparciu leśników, mając samochód zaparkowany w pobliżu, drzwi zawsze otwarte i kluczyk w stacyjce. W przypadku niezapowiedzianej wizyty lwa jedynym ratunkiem będzie szybka ucieczka do samochodu. Ta praca z pewnością będzie wyzwaniem, będziemy musieli się tego wszystkiego nauczyć i wypracować metody, które pozwolą nam pracować z poszanowaniem przyrody” – mówi dr (PAP)

PAP – Nauka w Polsce, Ewelina Krajczyńska-Wujec

ekr/ bar/ kap/

tr. RL