Zdaniem eksperta zmiany klimatyczne będą miały wpływ na zbieraczy grzybów

GRZYBÓW MOŻE BYĆ WIĘCEJ…

Przewidywane zmiany klimatyczne będą miały wpływ na liczbę i skład gatunków grzybów w koszykach przyszłych pokoleń grzybiarzy.

„Produkcja owocników jadalnych grzybów leśnych w latach 2016-2100 będzie prawdopodobnie od 23 do 93% wyższa w porównaniu do aktualnych danych, głównie na skutek wydłużenia okresu owocowania na skutek zwiększonych opadów na początku roku. sezonu i wyższe temperatury na koniec – mówi dr Marta Kujawska z kl Instytut Dendrologii PAN. W ramach cyklu filmów opowiada o wpływie zmian klimatycznych na koszyk grzybiarza Klimat w bioróżnorodności („Klimat w różnorodności biologicznej”).

Owocnik to część grzyba służąca do rozmnażania. U „klasycznych” grzybów kapeluszowych owocnik składa się z łodygi i kapelusza. Jednakże korpus grzyba to nie tylko owocnik, który możemy zobaczyć gołym okiem, ale cała grzybnia. Jest to głównie sieć silnie wydłużonych komórek (strzępek) niewidocznych gołym okiem, które wnikają w podłoże (drewno, glebę, tkanki żywiciela itp.).

„Analiza danych z lat 1960-2010 dotyczących występowania owocników grzybów w Alpach austriackich i szwajcarskich pokazuje, że owocniki grzybów ektomikoryzowych, w tym grzybów jadalnych, pojawiają się na coraz większych wysokościach, nawet powyżej dwóch metrów rocznie” – mówi. Kujawskiej.

Co ciekawe, zmiany klimatyczne nieco inaczej wpływają na produkcję owocników w drzewostanach liściastych i iglastych. „W drzewostanach iglastych w ostatnich dziesięcioleciach nie zaobserwowano znaczących zmian, inaczej niż w drzewostanach liściastych, w których towarzyszące im grzyby mikoryzowe wytwarzają owocniki nieco później niż w latach 70. XX wieku” – dodaje Kujawska. Drzewa liściaste obecnie zachowują liście nieco dłużej niż dotychczas, co może przełożyć się na nieco późniejsze rozpoczęcie produkcji owoców.

…ALE MNIEJ NIŻ NIEKTÓRE GATUNKI

Oczekuje się, że obserwowane zmiany klimatyczne całkowicie zmienią strukturę lasów Polski, w których dominują siedliska iglaste, z dominacją sosny zwyczajnej. Zmiany klimatyczne oznaczają, że nie będzie już miejsca na sosnę zwyczajną, brzozę, świerk i modrzew. W nowym, cieplejszym klimacie znajdziemy jodły, buki, dęby szypułkowe i bezszypułkowe.

Jaki wpływ będzie to miało na grzyby – i dlaczego? «Ta sytuacja może znacząco wpłynąć na gatunki grzybów, które pojawią się w tych zmienionych lasach i tym samym przełożyć się na strukturę gatunkową koszyka przyszłych grzybiarzy. Zmiany klimatyczne nieuchronnie wpływają na koszyk polskiego grzybiarza, głównie poprzez wpływ na funkcjonowanie rośliny partnerskiej: drzewa” – mówi Kujawska.

Pomiędzy grzybnią rosnącą na dnie lasu a najmniejszymi korzeniami drzew zachodzi związek zwany ektomikoryzą, dlatego w lasach występują grzyby. W wyniku tej zależności w korzeniach drzew powstają charakterystyczne struktury ektomikoryzowe. Są to miejsca, w których następuje wymiana substancji pomiędzy partnerami.

„Partner roślinny, drzewo, dostarcza partnerowi grzybowemu węglowodanów wytwarzanych w procesie fotosyntezy. A grzyby dostarczają drzewom związki mineralne w przyswajalnej formie i wodę pobieraną nawet z najodleglejszych zakątków gleby – wyjaśnia Kujawska.

Dodaje, że „wytwarzając określone związki, partner grzybowy działa jak swego rodzaju tarcza, chroniąc system korzeniowy przed patogenami i zanieczyszczeniem środowiska. Ta wzajemnie korzystna reakcja zachodzi u większości gatunków drzew występujących w naszych lasach, głównie u roślin drzewiastych z rodzin: sosna, buk, brzoza, wierzba, lipa, leszczyna itp.”.

Według szacunków 60 proc. drzew na świecie to drzewa ektomikoryzowe, gdzie poszczególne drzewa mogą tworzyć symbiozę z kilkudziesięcioma, a nawet setkami gatunków grzybów ektomikoryzowych jednocześnie, a liczba poszczególnych grzybów ektomikoryzowych sięga milionów na metr kwadratowy z lasu.

«Temat tego obowiązkowego związku grzybni z korzeniami drzew nie został jeszcze dostatecznie zbadany. Dlatego na razie nie możemy kupić świeżych grzybów poza sezonem – mówi Kujawska.

To odróżnia grzyby leśne od popularnych pieczarek i boczniaków.

Ponieważ zmiany klimatyczne będą miały wpływ m.in. na redukcję populacji sosny, popularne kurki i podgrzybki oraz podnośniki pospolite, kojarzone głównie z drzewami z rodziny sosnowatych, prawdopodobnie staną się mniej dostępne.

„Zbiory jednego z najszlachetniejszych grzybów – grosza – mogą być ograniczone także ze względu na jego szczególne skojarzenie z lasami iglastymi” – mówi Kujawska. Jego zdaniem „w ciągu najbliższych kilkudziesięciu lat grzybiarze będą prawdopodobnie zmuszeni do zbierania innych gatunków grzybów kojarzonych z gatunkami drzew, które zastąpią sosnę, np. wierzba letniego występującego pod bukami, dębami i grabami.

„Zmiany klimatyczne nieuchronnie wpływają na koszyk polskiego grzybiarza, głównie poprzez wpływ na funkcjonowanie rośliny partnerskiej, czyli drzewa”.

Dodaje, że obecnie trudno odpowiedzieć na pytanie, czy „wszystkie działania stosowane w polskim leśnictwie, związane z wprowadzaniem gatunków drzew preferujących cieplejszy klimat, np. klonu, lipy, dębu czy buka, czy nawet lesistość zaspokoi potrzeby miłośników grzybobrania.

„Nieznany świat grzybów i stopień ich przystosowania do nowych warunków klimatycznych kryje zbyt wiele tajemnic” – mówi, dodając, że grzyby to organizmy wykazujące dużą plastyczność. Są także najmniej znaną i najbardziej tajemniczą grupą organizmów.

Z 5 MILIONÓW GATUNKÓW GRZYBÓW – Zbadano 100 TYSIĘCY

Szacuje się, że na planecie występuje około 5 milionów gatunków grzybów. Niektórzy naukowcy coraz częściej wskazują, że może istnieć aż 15 milionów taksonów grzybów. Spośród wielkiego bogactwa grzybów opisano dotychczas jedynie 100 tysięcy gatunków.

Od 70 lat grzybobranie w Lasach Państwowych jest dostępne dla wszystkich i bezpłatne. Rocznie mieszkaniec Polski zjada aż do 10 kg grzybów. Grzyby są naturalnym źródłem kilku substancji bioaktywnych. „Aktualne badania naukowe potwierdzają pozytywny wpływ tych bioaktywnych związków w leczeniu wielu chorób, np. zapalenia wątroby, nadciśnienia, astmy, chorób układu nerwowego, chorób układu krążenia i nowotworów – mówi Kujawska.

Do obrotu i obrotu w Polsce dopuszczone zostały czterdzieści cztery gatunki grzybów leśnych. Obecnie ochroną prawną objętych jest ponad 100 gatunków grzybów. (PAPKA)

PAP – Nauka w Polsce, Anna Mikołajczyk-Kłębek

czapka/

tr. RL