Grudzień 2020 – Polski sektor kosmiczny jest młody, ale osiągnięcia już na horyzoncie

Kiedy Polska dołączyła do Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) osiem lat temu, uruchomiła także dedykowany program motywacyjny na rzecz polskich podmiotów kosmicznych, który trwał do 2019 roku. Obecnie, według danych ESA, w programie zarejestrowanych jest ponad 400 polskich podmiotów . Jednak aktywność Polski w europejskim sektorze kosmicznym ma charakter ograniczony. Jeśli Polska nie jest już nowym państwem członkowskim ESA, to jaka jest prawdziwa miara polskiego sektora kosmicznego?

Dla Polski wszystko zaczęło się dawno temu, we współczesnej epoce kosmicznej. Podczas słynnego wyścigu kosmicznego Polska włączyła się w wysiłki Związku Radzieckiego i współpracowała z Roskosmosem. Podjęto śmiałe inicjatywy badawcze, a nawet wysiłki związane z lotami kosmicznymi załogowymi. Przyłączenie się do ESA w późniejszych dekadach oznaczało, że Polska potrzebowała przemysłu, a nie tylko ośrodków badawczych. W 2013 roku szacowano, że zdolnościami kosmicznymi dysponowało około 80 polskich firm. Od tego czasu wiele się zmieniło i wiele międzynarodowych firm, w tym Sener, Airbus i GMV, zainwestowało w Polsce i założyło tu biura badawcze. Polska strategia kosmiczna jest ambitna. Oto pięć jego ogólnych celów:

Zwiększenie konkurencyjności polskiego sektora kosmicznego i jego udziału w obrotach europejskiego sektora kosmicznego.

Polska ma ograniczoną obecną wiedzę i doświadczenie w zakresie integracji, zaliczając się do poziomu IV – dostawców technologii i komponentów. Warto wspomnieć, że większość polskich firm kosmicznych to MŚP, w większości małe. Konkurowanie na europejskim rynku kosmicznym jest trudne, zwłaszcza gdy europejskie modele kosmiczne przyjmują odmienne podejście niż to, które jest dobrze znane polskim instytucjom. Dla wielu jest to wciąż wyzwanie. Formułowanie pomysłów, jak coś opracować i udowodnienie naszego know-how, nie stanowi problemu, o ile nie istnieją wymagania dotyczące dziedziczenia lotów. Stosunkowo łatwiej jest w przypadku działań typu downstream – gdzie część polskich firm jest rozpoznawalna w skali europejskiej i światowej. Ponadto, poprzez udział Polskiej Agencji Kosmicznej (POLSA) w unijnym programie obserwacji i śledzenia przestrzeni kosmicznej (SST), Polska jest doceniana w tym i innych obszarach. POLSA uczestniczy także w ENTRUSTED, projekcie Horyzont 2020 dedykowanym rządowej sieci użytkowników satelitarnych.

Rozwój aplikacji satelitarnych — wkład w proces budowy gospodarki cyfrowej.

Dzięki wieloletnim wysiłkom wielu różnych instytucji, zwłaszcza konsorcjum Sat4envi, wiele udało się osiągnąć. Wiele podmiotów publicznych i użytkowników jasno komunikuje obecnie swoje potrzeby w zakresie zastosowań związanych z obserwacją Ziemi (EO), a wiele polskich firm posiada udokumentowane możliwości w zakresie tworzenia tego typu produktów. Polska pracuje nad trendami takimi jak testowanie algorytmów sztucznej inteligencji (AI) i Big Data, poprawa rozdzielczości obrazu poprzez innowacje w oprogramowaniu oraz dostarczanie rozwiązań chmurowych. Wszyscy oni znajdują się w czołówce europejskiego wyścigu mającego na celu rynki globalne.

Tworzenie środowiska sprzyjającego rozwojowi sektora kosmicznego.

Polska dysponuje Wieloletnimi Ramami Finansowymi na lata 2014-2020, w których priorytetowo potraktowano start-upy i innowacyjne rozwiązania. Dzięki temu fundacji w 2019 roku w innowacyjne technologie kosmiczne zainwestowano prawie 100 mln euro. Zaprezentowano także szersze koncepcje, takie jak rozwój rakiet, moduły małych satelitów i moduły komunikacyjne.

Rozwijać potencjał kadrowy dla polskiego sektora kosmicznego.

Bez rozwijania przyszłych talentów kosmicznych sektor kosmiczny nie będzie w stanie przetrwać. Niektóre trendy w Polsce są takie, że wiele firm wywodzi się z uniwersyteckich zespołów badawczych lub konkursowych oraz istnieje stosunkowo dobrze rozwinięta strategia biznesowa i rekrutacyjna. Zrozumienie priorytetów i obszarów zapotrzebowania na przyszłe talenty ma kluczowe znaczenie dla przyszłych możliwości człowieka w przestrzeni kosmicznej. Wiadomo, że sektor kosmiczny potrzebuje wszystkich, ale nad czym powinni pracować? Pomocne może być zrozumienie globalnych trendów, takich jak miniaturyzacja, deorbitacja śmieci, komunikacja, sztuczna inteligencja i nie tylko.

Sektor kosmiczny to także miejsce dla futurystów, więc lista nie jest ograniczona. Co roku, nawet w czasie pandemii, w Polsce odbywają się wydarzenia i konkursy Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN) związane z robotyką i przestrzenią kosmiczną. Co roku gromadzi na kilka dni badaczy, decydentów, przedstawicieli biznesu i studentów, aby rywalizować i omawiać przyszłość robotyki i eksploracji kosmosu. Konkurs ten, podobnie jak wiele innych na całym świecie, rozwija umiejętności nie tylko w zakresie robotyki, ale także zarządzania projektami, ponieważ zespoły są również oceniane pod kątem działań upowszechniających.

Jakie są jednak rzeczywiste obszary specjalizacji polskiego sektora kosmicznego? Na myśl przychodzi oprogramowanie, a zaraz za nim elektronika i robotyka. Polskie mechanizmy cieszą się uznaniem na całym świecie, podobnie jak wykrywanie zakłóceń, systemy mikrofalowe i innowacyjne układy napędowe.

Polska Strategia Kosmiczna została zaakceptowana przez rząd w styczniu 2017 r. Na razie nie ma jeszcze krajowego programu kosmicznego, ale POLSA ciężko pracuje, aby przedstawić inspirujący i wykonalny plan. Technologia jest obecnie rozwijana w ramach budżetów przedsiębiorstw na badania i rozwój lub innych mechanizmów finansowania strukturalnego. Wpływa to również na brak priorytetyzacji rozwoju technologicznego. Polska przystąpiła także do działań UE w ramach klastrów strategicznych, takich jak obserwacja i śledzenie przestrzeni kosmicznej oraz kilku programów opcjonalnych, w tym Programu Bezpieczeństwa Kosmicznego. Są to znaczące inwestycje dla Polski, a także dla polskich firm, przemysłu i instytucji.

Jeśli chodzi o to, kto podejmuje decyzje dotyczące polityki kosmicznej w Polsce, obecnie wiodącą partią jest Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego, Zatrudnienia i Technologii, pod silnym wpływem Ministerstwa Nauki i Edukacji oraz Ministerstwa Obrony Narodowej. Polska Agencja Kosmiczna pełni rolę konsultacyjną wszystkich tych podmiotów, z niewielkimi znaczącymi obowiązkami; natomiast za ESA BIC odpowiada Agencja Rozwoju Przemysłu.

Polski sektor kosmiczny jest wciąż młody i szuka własnej niszy, z mniejszymi ogólnopolskimi konkursami w ograniczonych dziedzinach technicznych. Sektor ten tworzy 100 podmiotów: głównie małych firm i instytucji badawczych. Najważniejsze i najbardziej satysfakcjonujące osiągnięcia są jeszcze przed nami. VS

Kinga Gruszecka jest p.o. kierownika Działu Edukacji Polskiej Agencji Kosmicznej, członkinią zarządu Polskiego Stowarzyszenia Przestrzeni Zawodowej i profesorem Akademii Leona Koźmińskiego. Została uhonorowana tytułem Nadzieja Polskiego Sektora Kosmicznego 2019.