Efekt Nocebo może wpływać na skutki uboczne szczepionki COVID-19

Negatywne oczekiwania i ogólne nastawienie ludzi do szczepionki COVID-19 są istotnie skorelowane z występowaniem i nasileniem jej najczęstszych działań niepożądanych, takich jak zmęczenie, bóle mięśni, bóle głowy i ból w miejscu wstrzyknięcia. Sugeruje to badanie opublikowane w czasopiśmie Psychological Science i kierowany przez naukowców z Uniwersytetu w Bolonii, którzy badali, w jaki sposób na działania niepożądane zgłaszane po szczepieniu może wpływać efekt nocebo, przeciwieństwo efektu placebo.

„Ludzie, którzy spodziewają się wystąpienia działań niepożądanych po szczepieniu przeciwko COVID-19, są bardziej narażeni na wystąpienie tych samych działań niepożądanych niż osoby, które nie mają negatywnych oczekiwań. W rzeczywistości zmienne psychologiczne, takie jak przekonania na temat szczepionek, strach, pewność siebie i oczekiwania, wyjaśniają 30% intensywności objawów” – wyjaśnia Katia Mattarozzi, profesor na Wydziale Nauk Medycznych i Chirurgicznych Uniwersytetu w Bolonii i pierwsza autorka badania . „Ten wynik podkreśla wkład efektów nocebo, czyli mechanizmów neuropsychobiologicznych powiązanych z wcześniejszymi doświadczeniami, przekonaniami i oczekiwaniami danej osoby, które są aktywowane za każdym razem, gdy osoba przyjmuje cząsteczkę farmakologiczną i które wpływają na jej farmakodynamikę”.

Szczepionki przeciwko koronawirusowi SARS-CoV-2 są głównym narzędziem zapobiegania ciężkim postaciom COVID-19 oraz ograniczania krążenia wirusa i rozwoju nowych wariantów. Chociaż rygorystyczne badania naukowe dostarczyły solidnych danych na temat bezpieczeństwa i skuteczności tych szczepionek, wiele osób podeszło do szczepień z obawami o możliwy rozwój działań niepożądanych.

Dlatego zespół naukowców z Wydziału Nauk Medycznych i Chirurgicznych Uniwersytetu w Bolonii, we współpracy z kilkoma międzynarodowymi laboratoriami badawczymi, postanowił zbadać, czy i w jakim stopniu strach, oczekiwania i przekonania dotyczące szczepionki wpływają na występowanie i nasilenie możliwe działania niepożądane. Nazywa się to „efektem nocebo”, zjawiskiem pojawiającym się w wyniku negatywnych oczekiwań i przekonań, które może aktywować lub wzmacniać możliwe skutki uboczne.

Naukowcy zebrali próbę 315 osób i podczas 15-minutowego oczekiwania po szczepieniu zbadali ich oczekiwania, obawy i przekonania na temat szczepionki na COVID-19, zaufanie do instytucji zdrowotnych i naukowych oraz pewne cechy osobowości. Obecność i nasilenie jakichkolwiek działań niepożądanych zgłaszano jeden dzień później.

„Wyniki wskazują, że w ciągu kolejnych 24 godzin, zgodnie z licznymi badaniami dotyczącymi skuteczności i bezpieczeństwa szczepień, żaden z uczestników nie zgłosił żadnych skutków ubocznych wymagających interwencji medycznej. Najczęściej zgłaszanymi działaniami niepożądanymi były zmęczenie, bóle mięśni, bóle głowy i ból w miejscu wstrzyknięcia” – mówi Mattarozzi. „Najważniejszym odkryciem tego badania jest to, że czynniki psychologiczne, takie jak przekonania i postawy danej osoby wobec szczepionki COVID-19, znacząco przyczyniają się do wystąpienia i nasilenia działań niepożądanych oraz wyjaśniają 30% zmienności ich początku i intensywności. ”.

Zebrane dane pokazały, że zgłaszanych objawów nie zawsze da się wytłumaczyć jedynie właściwościami farmakologicznymi i biologicznymi szczepionki na COVID-19, pokazując tym samym rolę efektu nocebo.

„Wyniki naszego badania potwierdzają i podkreślają znaczenie budowania solidnego klimatu zaufania wokół szczepień przeciwko COVID-19, szczególnie w starszych grupach wiekowych, które najczęściej wykazują negatywny stosunek do szczepionki” – wyjaśnia Mattarozzi. „W tym sensie pracownicy służby zdrowia, instytucje naukowe, rządy i media wspólnie ponoszą odpowiedzialność za skuteczne informowanie o korzyściach i potencjalnych skutkach ubocznych szczepionek w celu zwiększenia akceptacji szczepionki przez społeczeństwo, zrozumienia jej ważnych korzyści dla zdrowie indywidualne i zbiorowe oraz zapobieganie efektom nocebo”.

Badanie zostało opublikowane w prestiżowym międzynarodowym czasopiśmie naukowym pt. nauka psychologiczna, pod tytułem „No(cebo) Vax: COVID-19 Vaccine Beliefs Are Important Determinants of the Beginning, and Perceived Heavy Effects of Common Vaccines”. Katia Mattarozzi, Arianna Bagnis, Valeria Cremonini, Arianna Fabbri, Vittorio Sambri i Paolo Maria Russo uczestniczyli z Uniwersytetu Bolońskiego (Wydział Nauk Medycznych i Chirurgicznych). Współpracowali również z: Joanną Kłosowską i Przemysławem Bąbelem (Uniwersytet Jagielloński), Alessandrą De Palma (IRCCS Azienda Ospedaliero-Universitaria di Bologna – Policlinico di Sant’Orsola), Elisą Farinellą (Ravenna Medical Center GVM Care & Research), Lucrezią Pucciniego i Simony Semprini (Unikatowe Laboratorium AUSL w Romanii).