Recenzja „pranie mózgu” Daniela Picka – Czy wielkie umysły naprawdę myślą podobnie? | książki naukowe i przyrodnicze

TRoczna Roshonara Choudhry była najlepszą uczennicą na jej kursie języka angielskiego w King’s College London, kiedy nagle zrezygnowała w 2010 roku, zanim dźgnęła nożem swojego zastępcę, Stephena Timmsa, „aby zemścić się na ludności Iraku”. Choudhry powiedział policji, że widział swoje prowojenne wyniki głosowania na stronie TheyWorkForYou, a także ponad 100 godzin ekstremistycznych wykładów na YouTube. Timms przeżył atak, ale, jak donosi jedna z gazet, sąd na swoim procesie „został zmuszony do wniosku, że islamskie kazania o nienawiści w Internecie rzeczywiście mają moc przekonania nieszkodliwej dotąd młodej kobiety do bycia mordercą”.

Stwierdzenie, że komuś „wyprano mózg”, może być zarówno oskarżeniem, jak i przeprosinami, podkreśla psychoanalityk i historyk kultury Daniel Pick w tym absorbującym badaniu „kontroli myśli”, pojęcia wystarczająco szerokiego w jego rozumieniu, by objąć niesławne „nieuczciwe dossier”. . ”, a także radykalizacji terrorystycznej. Temat jest na czasie: mówi nam, że przygotowywał książkę do druku właśnie wtedy, gdy dziennikarka Marina Ovsyannikova przerwała rosyjskiemu programowi informacyjnemu plakat mówiący widzom „jesteś oszukiwany”. Jednak Pick (autor książek o Garibaldim, nazistowskich Niemczech i fikcyjny hipnotyzer Svengali) wie, że pytania o to, co to znaczy myśleć samodzielnie, są odwieczne; wszelkie rozważania na temat prania mózgu, z dala od ponurego sedna sprawy – psy-ops, kultów śmierci – wkrótce prowadzą nas do epistemicznego labiryntu, w którym pomieszane są informacje i indoktrynacja.

Pick rozpoczyna swoją podróż po tym mrocznym terenie podczas zimnej wojny raportem o amerykańskich jeńcach wojennych w Korei (gdzie „pranie mózgu” z mandaryńskiego xi nao, dosłownie pranie mózgu, najpierw zawładnęło wyobraźnią anglojęzycznych osób); kończy analizując rolę teorii spiskowej QAnon w zeszłorocznych atakach na Kapitol (wciąż zaskakująco dziwacznych, bez względu na to, ile o tym czytałeś). Każdy z sześciu rozdziałów rozpoczyna się od rozważenia głównego tekstu, zanim wyjdzie na dalszy plan: analizowane prace obejmują m.in. Czesława Miłosza zniewolony umysł (1953), o mechanizmach inwigilacji w powojennej Polsce oraz bestseller Vance Packarda z 1957 roku, Ukryci przekonywaczeo wykorzystywaniu przez przemysł reklamowy eksperymentów psychologicznych, które pokazują naszą tendencję do podążania za stadem na dobre lub na złe.

Układ odniesienia jest wszystkożerny: oczywiście Freud i szkoła frankfurcka, ale także szkoła Iry Levina Żony ze Stepford i tenisista Peng Shuai; Subtelna dyskusja Picka o tym, jak szturchamy, nawracamy i wymuszamy, obejmuje oświetlenie gazowe i tortury, ale także klasy i Facebooka. Prawdą jest, że czasami porusza się zbyt szybko, a Pick może być winny pewnej inflacji retorycznej, aby dodać narrację do tego, co jest zasadniczo badaniem tekstu („niektórzy pisarze, jak Aldous Huxley… inni, w tym George Orwell ”, po prostu oznacza „Huxley i Orwell”). Jego nadrzędne zainteresowanie pomysłami, a nie kontekstem, czasami sprawia, że ​​jego narracja wydaje się kształtowana przede wszystkim przez wnikliwe przekopywanie się w plikach drukowanych w poszukiwaniu słów kluczowych. Ale – i to jest duże ale – dywidenda jego metody jest imponująca, ponieważ Pick wyciąga wnioski z, powiedzmy, odcinka Simpsonowiedoświadczenia dziecka-żołnierza w Ugandzie czy zmiana nazwy suszonych śliwek przez powojenny California Prune Board ze środka przeczyszczającego na pożądaną przekąskę.

Podczas gdy Pick unika pułapek fałszywej równoważności, mruży oczy na samozadowolone określenie „wolny świat”. Opowiadając historię amerykańskich żołnierzy, którzy „przemienieni” po schwytaniu w Korei, zamiast wracać do domu, zostali w Chinach, cytuje jednego z nich, Clarence’a Adamsa, który później powiedział: „Mogłem nie wiedzieć, jakie naprawdę są Chiny. zanim tam pojechałem, ale z pewnością wiedziałem, jak wygląda życie czarnych ludzi w Ameryce”.

Pick mówi nam, że jedną z rzeczy, które zainspirowały tę książkę, były jego wspomnienia zastanawiania się w połowie lat 80., dlaczego FTSE 100 zaczął wydawać się „niekwestionowanym barometrem zbiorowego zdrowia… nieuchronnością jak prognozy pogody”. Podkreśla potrzebę „podtrzymywania przy życiu perspektyw protestów i poważnych reform, zmiany sposobu organizowania rzeczywistości”. Ale daleki od sprzedawania nam biletu w jedną stronę na zalane słońcem wyżyny, Pick mówi, że sprawy mogą się tylko pogorszyć: nieodwracalne globalne ocieplenie oznacza, że ​​„polityka ma na celu praktyczne złagodzenie skutków, a nie radosną obietnicę nieograniczonego i nieograniczonego »wzrostu«”. .

Zadziwiająco płynnie, bardziej podręcznikowo niż kłótliwie, miotany gdzieś pomiędzy medioznawstwem, historią polityczną i psychologią, Robić pranie mózgu Ostatecznie wydaje się to być próbą pewnego rodzaju mentalnego przygotowania na to, co ma nadejść w najbliższych dziesięcioleciach: nie tyle „jak mieć rację”, ile jak stać, i przypomnienie, że w kwestii myślenia za nas same klatki mają różne rozmiary i kształty.