2012-2022: Polska – 10 lat w Europejskiej Agencji Kosmicznej – POLSA

Do korzyści wynikających z 10 lat obecności Polski w Europejskiej Agencji Kosmicznej można zaliczyć kontrakty o wartości 140 mln euro, 300 współpracujących podmiotów, w tym ponad 150 bezpośrednio zaangażowanych w projekty, dostęp do infrastruktury naziemnej i kosmicznej, współpracę z agencjami krajowymi i najważniejszymi firmy z sektora kosmicznego, możliwości rozwoju polskich technologii, znaczące zaangażowanie w łańcuch dostaw projektów kosmicznych, szkolenia personelu i różnorodne programy edukacyjne i wiele, wiele innych.

Światowej sławy osiągnięcia polskich naukowców i inżynierów zajmujących się przestrzenią kosmiczną stały się na przestrzeni lat podstawą poszukiwań różnorodnych rozwiązań, które w ostatecznym rozrachunku miały doprowadzić do rozwoju polskiego sektora kosmicznego.

Pierwsze powiązania Polski z Europejską Agencją Kosmiczną datuje się na rok 1994, kiedy Polska podpisała Porozumienie o współpracy w dziedzinie pokojowego wykorzystania przestrzeni kosmicznej, które zostało przedłużone pod koniec 2002 roku. Współpraca Polski z ESA uległa zawężeniu po akcesji Polski. do Unii Europejskiej w maju 2004 r. Od tego czasu polski rząd rozpoczął negocjacje, które ostatecznie doprowadziły do ​​podpisania w 2007 r. Porozumienia o Europejskim Państwie Współpracującym. Bezpośrednim efektem tego Porozumienia była znacząca poprawa liczby, jakości i poziomu zaawansowania produkty i polskie usługi wykorzystujące technologię satelitarną.

Polska w ESA

Najważniejszym krokiem w rozwoju polskiego sektora kosmicznego było przystąpienie do Europejskiej Agencji Kosmicznej w 2012 roku. Przypomnijmy kilka najważniejszych wydarzeń z tego czasu:

• Rada ESA jednomyślnie wyraża zgodę na przystąpienie Polski do ESA w lipcu 2012 r
• Wymiana umów akcesyjnych w Warszawie, 13 września 2012 r. Polskę reprezentował Minister Gospodarki Waldemar Pawlak, natomiast ESA – Dyrektor Generalny Jean-Jacques Dordain
• Ratyfikacja Porozumienia przez Sejm RP i Prezydenta RP w listopadzie 2012 r
• 19 listopada 2012 r. Polska staje się 20. państwem członkowskim Europejskiej Agencji Kosmicznej

Współpraca z ESA dała ogromny impuls do rozwoju polskiego sektora kosmicznego. Dziś polscy przedsiębiorcy i naukowcy współpracują z nowymi partnerami, rozwijają różne technologie oraz otrzymują finansowanie i możliwości, jakie daje dostęp do infrastruktury ESA. Polski sektor czerpie z doświadczeń i wiedzy innych państw członkowskich, dzieli się swoimi osiągnięciami i doświadczeniami oraz uczestniczy w innowacyjnych projektach – dzięki temu Polska staje się znaczącym i rozpoznawalnym partnerem w europejskich programach kosmicznych.

Polskie działania w Europejskiej Agencji Kosmicznej koordynuje delegacja złożona z przedstawicieli polskich ministerstw – Ministerstwa Rozwoju Gospodarczego i Technologii, Ministerstwa Nauki i Edukacji, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Kancelarii Premiera RP, a także dwie agencje: Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Polska Agencja Kosmiczna. Ponadto delegację wspierają eksperci z Sił Zbrojnych RP, nauki i administracji publicznej.

Działalność ESA można podzielić na dwie kategorie: programy obowiązkowew którym udział mają wszystkie państwa członkowskie, a wartość wkładu obliczana jest na podstawie PKB kraju, oraz programy opcjonalnefinansowane przez strony uczestniczące w kwotach deklarowanych podczas cyklicznych Rad ESA na szczeblu ministerialnym.

W 2019 roku zakończył się Polski Program Motywacyjny Przemysłu (PLIIS) 2012-2019 – program wsparcia dla polskich podmiotów. W trakcie jego trwania 45% polskiej składki do budżetu ESA zostało przeznaczone na dostosowanie polskiego przemysłu, środowiska akademickiego i innych podmiotów gospodarczych do wymagań Europejskiej Agencji Kosmicznej. Do PLIIS wpłynęło około pięciuset wniosków, z których przyjęto ponad dwieście.

Obecnie wkład Polski wynosi około 40 mln euro rocznie. Te niezbędne wydatki pozwalają nam uczestniczyć w różnych programach, takich jak obserwacja Ziemi, łączność satelitarna, telekomunikacja i aplikacje, eksploracja kosmosu, świadomość sytuacyjna w przestrzeni kosmicznej, czy programy związane z budową instrumentów naukowych.

Dla polskich firm i instytutów badawczych przyłączenie się do ESA otworzyło drogę intensywnego rozwoju technologii kosmicznych i technik satelitarnych, dzięki pełnemu uczestnictwu w programach ESA. W ostatnich latach polscy naukowcy brali udział w wielu europejskich misjach kosmicznych, m.in. CASSINI-HUYGENS, ROSSETTA, BEPICOLOMBO czy SOLAR ORBITER.

Rok 2012 okazuje się kluczowy dla realizacji przez Polskę celu aktywnego wykorzystania przestrzeni kosmicznej. To właśnie w tym roku pierwszy nanosatelita PW-Sat polskiego studenta, zbudowany wspólnym wysiłkiem Politechniki Warszawskiej i Centrum Badań Kosmicznych PAN, został umieszczony na orbicie geocentrycznej. W następnym roku na orbitę wystrzelono pierwszego polskiego nanosatelitę naukowego LEM, który później wraz ze swoim bliźniaczym satelitą HEWELIUSZ (wystrzelonym w 2014 roku) dołączył do międzynarodowej konstelacji satelitów BRITE. Obecnie na orbicie umieszczono kilka innych polskich konstrukcji, głównie opartych na platformie CubeSat. Obecnie polskie badania skupiają się na budowie większych satelitów i ich konstelacji do wykorzystania w dziedzinie obserwacji Ziemi, w tym na potrzeby Sił Zbrojnych RP oraz do celów naukowych, takich jak badania astrofizyczne.

Utworzenie Polskiej Agencji Kosmicznej

Dwa lata po przystąpieniu Polski do ESA Sejm RP przyjął ustawę o utworzeniu Polskiej Agencji Kosmicznej (POLSA) – organu wykonawczego polskiego rządu, podlegającego Ministerstwu Rozwoju Gospodarczego i Technologii (MRiT). POLSA nie tylko integruje sektory administracji publicznej, nauki i biznesu, ale także odgrywa znaczącą rolę partnera w negocjacjach z podmiotami międzynarodowymi. Działalność agencji koncentruje się na maksymalizacji wykorzystania systemu satelitarnego i wspieraniu rozwoju technologii kosmicznych do wykorzystania w polskim systemie administracji publicznej, sektorze naukowym, edukacji, gospodarce i obronności. Zgodnie z przyjętą przez Sejm w 2017 roku Polską Strategią Kosmiczną (PSK) POLSA pomaga MRiT w zdefiniowaniu Krajowego Programu Kosmicznego (KPK). Dokument ten, w oparciu o wcześniej przyznane środki finansowe, ma na celu określenie celów, planów i systemowych wyzwań stojących przed polskim sektorem kosmicznym na najbliższe lata.

Aktywna współpraca POLSA z ESA jest szczególnie widoczna w programie Space Situational Awareness (SSA). W ramach programu POLSA monitoruje sąsiadujący z Ziemią Wszechświat w celu wykrycia śmieci kosmicznych i innych obiektów zbliżających się do Ziemi z Układu Słonecznego, dzięki sieci automatycznych teleskopów rozmieszczonych na całym świecie. Agencja angażuje się także w działania mające na celu zwiększenie wykorzystania danych satelitarnych w administracji rządowej i samorządowej, a także promowanie powszechnego wykorzystania danych satelitarnych. Flagowym projektem POLSA w tym obszarze był Sat4Envi – platforma udostępniania i przetwarzania danych satelitarnych dostarczanych przez satelity Programu Copernicus i serii Sentinel, a także danych z innych satelitów środowiskowych i meteorologicznych przechowywanych w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW) . -PKB). W związku z zauważalnym sukcesem projektu Sat4Envi POLSA oferuje kolejne cykle szkoleń, zwłaszcza z obszaru administracji publicznej. Kolejnym międzynarodowym projektem, w którym uczestniczy POLSA, jest projekt ENTRUSTED. Celem ENTRUSTED jest identyfikacja potrzeb i oczekiwań użytkowników końcowych bezpiecznego systemu łączności satelitarnej. Projekt ten położy podwaliny pod przyszły program UE GOVSATCOM, który zapewni bezpieczny dostęp do łączności satelitarnej administracji publicznej w państwach członkowskich, instytucjach i agencjach UE.

Polski sektor kosmiczny

Obecnie zatrudnienie w polskim sektorze kosmicznym szacuje się na około 12 tys. stanowisk pracy w kilkuset podmiotach gospodarczych (w 2020 r. ponad 300). Polskie firmy rozwijają wyjątkową działalność w obszarach: robotyki, mechatroniki, systemów zasilania jednostek pokładowych, systemów optycznych i komunikacyjnych dla satelitów, czujników i ćwiczeń dla sond kosmicznych czy oprogramowania do testowania obiektów przed startem. Od kilku lat pracujemy nad w pełni odzyskiwalnymi polskimi rakietami suborbitalnymi, zdolnymi osiągnąć granicę przekraczającą 100 km – czyli linię Kármána, tzw. granicę przestrzeni kosmicznej. Celem jest zaprojektowanie tych rakiet tak, aby były w stanie unieść kilkadziesiąt kilogramów ładunku, na przykład różne eksperymenty inżynieryjne wymagające środowiska mikro-G.

Plany na 2022 rok z ESA

W 2022 roku będziemy obchodzić 10-lecie Polski w Europejskiej Agencji Kosmicznej. To sprawia, że ​​zaplanowane na listopad posiedzenie Rady ESA na szczeblu ministerialnym jest szczególnie istotne, gdyż Rada ogłosi kluczowe decyzje dotyczące finansowania europejskiego sektora kosmicznego. Decyzje obejmą zarówno uruchomienie nowych programów kosmicznych, jak i kontynuację obecnie rozpoczętych, a także ogólną odpowiedzialność finansową na nadchodzące lata. Podczas negocjacji polska delegacja będzie zwracać szczególną uwagę na realizację Krajowego Programu Kosmicznego w 2022 roku, który wyznaczy ścieżkę rozwoju polskiego sektora kosmicznego na kolejne lata. Na rolę Polski w europejskim sektorze kosmicznym z pewnością wpłynie także ustawa o działalności kosmicznej, której ostateczna wersja powstanie w nadchodzących miesiącach w wyniku wspólnych działań środowiska akademickiego i administracji publicznej.

W ramach obchodów rocznicy członkostwa w ESA POLSA skoncentruje się na przekazywaniu informacji o działalności ESA i jej roli w rozwoju sektora kosmicznego. Więcej szczegółów już wkrótce na www.polsa.gov.pl